Veeboeren zien zichzelf als harde werkers, ik zie beroepsgedeformeerde slavendrijvers
Een radiospotje maakte me deze week wederom heel bewust van een fors misverstand. Met steun van de Nederlandse Zuivel Organisatie heeft Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK) een nieuwe campagne opgetuigd. “Als jonge boeren van Nederland willen we graag vertellen dat wij goed voor onze dieren zorgen,” zo luidt de wanhopige tekst op boerenhoudenvankoeien.nl. In het spotje, opgevrolijkt door Diggy Dex’ Slaap Lekker (oh zoete ironie) vertelt een fris-en-fruitige dame hoe fijn het is om koe te zijn in hun veehouderijen. Compleet met uitgekauwde beelden van brandschone, huppelende koeien die genieten van zon en rust. We zien een walhalla van stro en groen gras, een luilekkerland dat meer aan een glamping doet denken dan aan een productiebedrijf. Toch draait het natuurlijk 100% om productie. Als tegenprestatie wordt immers van de koe verlangd dat alle melk die haar lijf produceert na het krijgen van kalfjes wordt afgegeven. Dat doet ze niet zelf, dus wordt het afgenomen. Door een industriële melkrobot, maar ook die blijft buiten beeld.
Dit is overduidelijk een antwoord op de steeds vaker opduikende beelden die tonen dat ‘t niet altijd feest is als je melk kunt geven. Als koe dan. Animal Rights, Wakker Dier, Eyes on Animals; tal van organisaties laten keer op keer gruwelijke misstanden zien. Tijdens transporten, in het slachthuis of nog op het boerenerf. Wat de zuivelindustrie, inclusief de gecaste jonge veehouders, echter lijkt te ontgaan is dat niemand in twijfel trekt of koeien wel eten en drinken krijgen. Dat er soms borstels zijn om lekker tegen te schuren of dat ze ‘s zomers (met een beetje geluk) mogen genieten van de buitenlucht. Het aandoenlijke filmpje roept eigenlijk vooral ‘maar we zorgen toch goed voor ze? Waarom zijn jullie zo tegen ons?’
Zouden ze bij NZO en NAJK echt geen idee hebben waarom steeds meer mensen naar haver- of sojamelk grijpen? Hebben ze, in opperste staat van verwarring voor het uitdijende schap plantaardige zuivel, zich weleens afgevraagd waaróm deze markt groeit? Zouden ze echt denken dat dit alleen vanwege de misstanden in het nieuws is? Ik heb geen idee, maar deze wanhopige campagne laat zien dat ze het in essentie niet begrijpen. Dan zeg ik het maar, dat bespaart alle partijen hopelijk veel moeite: Omdat goed voor koeien zorgen je niet het recht geeft om hun melk af te pakken.
Het bezwaar van veganisten (en vast veel andere zuivelverlaters) zit ‘m ergens anders in. Iets dat veel verder gaat dan of je ze al dan geen soja uit Brazilië geeft of hoeveel uur ze per dag de wei in mogen. Het gaat om de principiële vraag of we melk, die moeders in het zoogdierenrijk aanmaken zodat hun nageslacht kan opgroeien, wel mogen afnemen. Of we deze intelligente, voelende dieren tot een bestaan als melkkoe mogen dwingen, waarbij ze tot topprestaties worden aangezet en na zes jaar opgebrand naar de slacht gaan. Terwijl ze dik drie keer zo oud hadden kunnen worden als ze een natuurlijk bestaan gegund zou zijn. Mogen veehouders deze dieren domineren, insemineren en vervolgens uitmelken omdát er - lichamelijk - goed voor ze gezorgd wordt? Dat is de vraag waarop ethisch voor een groeiende groep mensen maar één antwoord mogelijk is. Neen.
Zouden veehouders zichzelf die vraag wel eens stellen, vraag ik me af. Of zou beroepsdeformatie, trots en traditie die vragen volledig overvleugelen? Op twitter krijg ik regelmatig de vraag of ik wel eens bij een boer ben geweest. Ja dat ben ik, maar ik heb ook gemerkt dat ik zo’n plek totaal anders ervaar dan de veehouder. Hij is trots op zijn bedrijf, ik zie een werkkamp met hem/haar als commandant. Hij ziet zichzelf als een harde werker die mensen voedt, ik zie een beroepsgedeformeerde slavendrijver die brute techniek gebruikt om dieren te domineren en uit te buiten. Iemand die zijn ondergeschikten goed behandelt, maar vooral om ze tot optimale prestaties aan te zetten. Het is niet bewust, niet kwaadaardig en vaak volkomen overtuigd van de noodzaak / het nut voor de mensheid. Dat maakt de verwarring en het onbegrip wat uit dit soort campagnes spreekt des te pijnlijker. Het is met zoveel trots en traditie blijkbaar niet meer mogelijk om een stapje terug te doen en te zien wat je nu eigenlijk aan het doen bent. Dat maakt het verklaarbaar dat er nu borden langs de snelwegen staan met hulpkreten. Dat men denkt dat boeren gehaat worden. Natuurlijk niet. Als buitenstaander is het alleen makkelijker om dat stapje terug wel te zetten. Dan is, als je het wil zien, opeens zonneklaar dat deze industrie niet oké is. Niet alleen vanwege uitstoot, stikstof, massale ruimingen bij ziektes en misstanden, maar dat het institutioneel compleet uit de hand is gelopen. Een koe is geen melk- of vleeskoe. Net zo min als een vrouw tot melkmoeder of oppasmoeder gemaakt kan worden. Dieren zijn voelende, bewuste wezens. Anders dan wij, maar daarom niet minderwaardig. Wij kunnen niet zomaar het recht opeisen hun levens van stal tot stroomstoot te bepalen. Wie denken we wel niet dat we zijn?
Dus hardwerkende jonge mensen van NAJK: bedenk eerst eens waarom zuivel meer en meer in het verdomhoekje komt te staan. Dat is pijnlijk, zeker als je de vragen die hierboven staan nog nooit tot je hebt laten doordringen. Maar doe het toch eens. Je hoeft niet te doen wat altijd normaal geweest is. Je mag je eigen morele keuzes maken. Ook als die anders zijn dan je voorvaderen. Wees niet bang voor je omgeving, wees eerder bang voor je geweten. Die blijft je hele leven in je rondspoken en zal de vraag blijven stellen. Wat heb jij gedaan? Heb je het juiste gedaan? Heb je dieren verzorgd of heb je hen gerespecteerd als individu met recht op een eigen leven? Als je die vraag kunt beantwoorden heb je zulke verdedigingsfilmpjes niet meer nodig. Dan sta je voor wat je doet. Ieder stap vooruit in de menselijke beschaving begon met een paar mensen die vastgeroeste tradities loslieten en hun eigen morele kompas raadpleegden. Als je dat doet en tot dezelfde morele slotsom komt als ik, staan we voortaan naast elkaar in plaats van tegenover elkaar. Ik kijk er naar uit.