Waarom varkenskopgooiers wel naar Trump luisteren en niet naar Clinton

Afgelopen week gebeurde er eens iets interessants in Amerika: Donald Trump trok zich met de staart tussen de benen terug uit een debat met Bernie Sanders. Trump had voorgesteld om met Sanders te debatteren (omdat dat hoge kijkcijfers zou opleveren). Onverwachts accepteerde Sanders de uitdaging, waarop Trump zich terugtrok met het onzinexcuus dat er geen televisiekanaal was dat het debat onder zijn voorwaarden zou willen uitzenden. 1-0 voor Sanders dus.

Tegelijkertijd doet Hillary Clinton het steeds slechter in de peilingen. Terwijl Clinton een paar maanden terug nog mijlenver voor stond, is het gat inmiddels gedicht. Een president Trump is niet meer ondenkbaar.

Varkenskopgooier Wat deze episode zo interessant maakt, is dat het iets zegt over hoe linkse politiek moet reageren op rechtspopulisme. Die vraag is onderwerp van eindeloos debat, ook in Nederland. Enerzijds is het duidelijk dat als je de uitkering van een varkenskopgooier wat zou verhogen, hij niet bij toverslag zou veranderen in een brave groenlinkser. Anderzijds is het zo dat de armoe in de verzorgingstehuizen een van de effectiefste stukjes PVV-retoriek is.

Volgens mij loopt het verband via het wereldbeeld dat politici uitstralen. Een belangrijk element van het wereldbeeld dat centrum-links de afgelopen jaren uitgedragen heeft, is dat goede bedoelingen bijna altijd slecht uitpakken. De wereld is een plek waar ‘ieder voor zich’ nou eenmaal het beste werkt, en het enige wat sociaaldemocratische partijen daar nog aan kunnen doen, is een beetje de ruwe randjes ervan af schaven. Ik heb al eens eerder geschreven over het boek van Willem Vermeend , waarin linkse problemen benoemd maar vooral niet opgelost worden. Je ziet het bijvoorbeeld ook heel mooi bij Rick van der Ploeg, die hoogleraar economie is en in de jaren ’90 financieel woordvoerder van de PvdA was. In zijn inaugurele rede in 1992 zei hij:

Deze manier van denken over economie – dat geen goede daad ooit ongestraft blijft – heeft inmiddels zijn weerslag gekregen in het geleidelijk afbouwen van de verzorgingsstaat in de afgelopen decennia.

Racistische populisten De consequentie daarvan weer is dat mensen zich het onderliggende wereldbeeld eigen gemaakt hebben. Dat biedt vervolgens weer ruimte aan racistische populisten. Immers, als je jarenlang van je sociaaldemocratische leiders gehoord hebt dat ze je niet gaan beschermen en dat het ieder voor zich is, waarom zou je dan niet stemmen op iemand die je  wel  bescherming belooft?

Je ziet dat heel mooi bij Trump. Trump is zoals bekend geobsedeerd door winnaars en verliezers. Zijn racisme is onderdeel van een bredere logica die zegt dat de hele wereld een zero-sum game is: mijn winst is jouw verlies. Als dat zo is, dan is het logisch dat je Mexicanen buiten de deur wilt houden, want die zijn immers net zoals jij erop uit om zoveel mogelijk naar zichzelf toe te trekken. Racisme past volstrekt in de logica van de ‘wij’ die telkens de slechte deals krijgen, of dat nou over handelsverdragen of immigratie gaat.

Geloofwaardigheidsprobleem Nu wordt ook duidelijk waarom Clinton het op dit moment zo slecht doet tegenover Trump: ze propageren hetzelfde wereldbeeld. Trump verkondigt dat wereldbeeld op vol vermogen: de wereld is strijd en hij is het alfa-mannetje, geschikt om de rest te beschermen. Clinton blijft hangen in hetzelfde soort ideeen over correcties als Rick van der Ploeg, waarbij ze wel de gevolgen van het systeem aanvecht maar niet praat over de oorzaken. Geen wonder dat ze een geloofwaardigheidsprobleem heeft!

Sanders doet het veel beter tegen Trump. Hij heeft vanaf het begin in de peilingen Trump consequent verslagen, en die voorsprong is constant gebleven terwijl die van Clinton aan het afbrokkelen is. Sanders heeft een wereldbeeld dat hij tegenover dat van Trump kan zetten, en dat werkt.

Fascist In Europa hebben wij helaas veel te veel Clintons, en te weinig Sandersen. De lijdzaamheid spatte ervan af bij de verkiezingen in Oostenrijk deze week, die met een haarlengte verschil gewonnen werden door links. Terwijl fascist Hofer zei dat de door hem nipt verloren verkiezingen een ‘investering in de toekomst’ waren, waarmee hij alvast warmdraaide voor de volgende ronde, was links druk bezig om de FPÖ gewoon eigenlijk gelijk te geven. De sociaaldemocratische bondskanselier Christian Kern  zei dat de belangrijkste taak van de nieuwe president was om de tweedelingen in de Oostenrijkse samenleving te helen, en dat de ‘proteststem’ van de net iets minder dan 50 procent ‘begrepen’ moest worden.

Ik walg zo van die lamlendigheid, die voortkomt uit het feit dat zo’n sociaaldemocraat eigenlijk gewoon inhoudelijk niks meer terug te zeggen heeft. Moet je je voorstellen dat de verkiezingen net anders uitgevallen waren! Denk je dat rechts zo vriendelijk zou zijn? Nee, natuurlijk niet! Die weten waar ze heen willen en zijn bereid om een beetje door te duwen om daar te komen. Alleen door daar een fundamenteel alternatief tegenover te zetten kunnen wij ze tegenhouden. Socialisme of de barbaren, dat is zoals altijd de keuze waar we voor staan.

Dit stuk werd eerder gepubliceerd op Publieke Tribune

Cc-foto Sanders: Phil Roeder