Van 'OK, Boomer' naar sociaal darwinisme in corona-tijd

Door de coronacrisis komen gedachten aan de oppervlakte die misschien geen voedingsbodem verdienen. Columnisten en andere bekende nationale en internationale influencers maken zich kenbaar als visionairen die een vorm van post-utilisme aanhangen: laat de economie en het plezier prevaleren boven de gezondheid van de kwetsbaren.

Wie oud is, en je wordt steeds jonger ouder, ziet dat het beste en lelijkste van de mens boven komt drijven in een tijd van een zware crisis. Wie ‘oud’ is heeft weinig recht meer op een toekomst. Ouden van dagen en andere kwetsbaren zijn niet alleen slachtoffer van een niet discriminerend virus maar ook van de oude sociaal darwinistische kwaal: samen voor de sterken. Laat de kwetsbaren de rambam krijgen.

Het begon in Nederland eerder dan in andere landen. We lopen op ethische kwesties vaak voor. Meestal goed. Homo’s hand in hand langs de grachten van Amsterdam, een jointje op de wallen, abortus niet op een boot, maar in een kliniek en voor wie lijden ondraaglijk is staan artsen klaar om humaan een einde te maken aan het leed. Slaan we een verkeerde weg in door toe te geven aan ouderdomsinflatie?

Het nieuwe progressieve en conservatieve thema richt zich namelijk op ouderen die een volmaakt leven hebben. Meer achter de rug dan voor de boeg. Alles van waarde ligt dan in het verleden. Straks de keuze om te zeggen dat de toekomst er niet meer voor jou is. Geen lijden, maar gewoonweg zeggen dat het mooi is geweest. Dat klinkt heel humaan, nobel en menslievend. “U mag het echt zelf weten”, zeggen de jongeren tegen de oude man in de stoel, “doorleven of sterven?” Is het wel zo mooi en goed?

Misschien is het wel een tendens van deze tijd waarin de goddelijke jeugd telt en wordt gemeten in maatschappelijke nut en opbrengsten. De maatschappij die zo is ingericht dat je er niet meer toe doet wanneer je non-actief en niet productief ergens eenzaam zit te zitten. Omdat de maatschappij jou heeft verlaten. Dan is er onbewust een druk om te ‘vinden’ dat het leven voltooid is omdat je niemand meer tot last wil zijn.

Wie oud is, tegenwoordig al als je geboren bent voor 1965, wie dus 55-plus is, moet zijn plaats weten. De jongeren en oudere jongeren hebben de straten, bedrijven en media in hun jeugdige handen. Alles is gebaseerd op de groep van 16 tot en met een jaar of 55. Zelfs de klimaatcrisis is veroorzaakt door de ouderen. ‘Jullie pakken ons de toekomst af.’ Als je oud bent is je leven niet alleen voltooid verleden tijd maar je bent zelfs fout. Nog even en er komen processen tegen de stille generatie, de babyboomers en generatie X. Jullie hebben het verpest. Voor ons verziekt.

De ouderen hebben zelfs een mooie creatieve vernedering gekregen. Een stigmatiserend cadeau. Discriminatie op leeftijd. Parlementariër Chlöe Swarbrick, uit Nieuw-Zeeland, gebruikte de, nu running gag, toen zij werd onderbroken door een wat oudere collega. Respectvol op inhoud reageren? In deze jeugdtijd is “OK boomer” een hype en internetmeme, zonder enige gêne is het gruwelijk vet en focking leuk om deze uitdrukking te gebruiken.

Stel je voor dat een parlementslid had gezegd “OK, bitch” of wat te denken van “OK, Jew”, dan was internet te klein geweest voor de morele wereld. Discriminatie op basis van leeftijd is echter tijdloos. U heeft een volmaakt leven gehad, u bent schuldig aan alle problemen van nu en u mag – als u nog meedoet- wel een toontje lager zingen. Wij zijn aan de beurt, wij zijn aan het woord, aan ons is de toekomst.

Als doodsklap voor de oude mensen komt ineens een nieuw virus opduiken waarbij het nu eenmaal zo is dat ouderen en andere kwetsbaren eerder het slachtoffer zijn. Een virus discrimineert blijkbaar toch wel. Even is er sprake van solidariteit met de groep, voornamelijk om de zorg te ontlasten, maar als de intelligente lockdown te lang duurt dan komen de neoliberale sociaal darwinisten uit hun huizen om de laatste klappen uit te delen.

Waar het kabinet hier, en elders op de aardbol, probeert de filosofie van Kant te hanteren ligt het hedonisme voor de deuren die gesloten zijn om groepen te beschermen. Heeft iedereen wel het besef van wat goed is: de ‘plicht’ of het geweten om dat te doen wat u ook zou willen dat de anderen besluiten als u ziek of oud bent?

De framing vindt plaats, de soundbites komen en de ouderen op de IC kamers zijn dubbel of meer het slachtoffer. Voor wat fout is gegaan en voor het nu en de toekomst: omdat u wordt beschermd gaat de economie er snel aan. Zonder in U, L, V of W curven te denken binnen economisch recessies en met een simpele tegenstelling van “het is beschermen van oudjes met obesitas of de economie redden die zoveel genot geeft aan de jongeren en oudere jongeren die er nog wel toedoen.” Zo heurt het toch niet?

Het opofferen van mensen die ziek en/of oud zijn is geen moreel probleem omdat het gaat om ervoor te zorgen dat de grootste groep van gezonde mensen het meest plezier heeft met een leuke baan, mooi huis en diverse vakanties. Het prachtige leven moet doorgaan, uw tijd is toch bijna voorbij. OK Boomer?

Het sociaal darwinisme is absoluut terug. De theorieën die in de 19de eeuw geboren zijn, thans herboren in de 21ste eeuw, waarbij de natuurlijke selectie op basis van gezond en ziek, jong en oud amoreel of zelfs moreel goed is. De harde strijd om het bestaan geeft slachtoffers, zwakkere mensen hebben nu eenmaal minder kans om te overleven en dat moeten we maar aanvaarden om als grote groep van de sterksten te kunnen doorgaan met ons consumerend leven.

Mogelijk dat deze crisis niet alleen tot goede veranderingen gaat leiden, het kijken naar de grenzen van globalisering, de staat versus de internationale samenwerking, vermindering van massatoerisme, de relatie mens-dier herzien, ellende na privatisering van de zorg opruimen, investeringen in sectoren, maar dat het leidt tot een ongewenste hernieuwde aandacht voor het verwezenlijken van eugenetische idealen. Het idee van kunstmatige selectie bij menselijke populaties om zwakkeren voor een virus al te beschermen door het voorkomen dat kwetsbaren überhaupt een voltooid leven kunnen hebben geleefd. Willen we beschermen van kwetsbaren opofferen voor groepsgenot?

Denkend aan alle patiënten op de IC, oud en jong, en kijkend naar de enorme inzet van velen in de zorg en daarbuiten is het te hopen dat dit virus juist ook doet beseffen dat leeftijdsdiscriminatie fout is en blijft. Dat het gaat om kwaliteit van leven ongeacht je ras, je kleur, je sekse, je seksuele voorkeur of je leeftijd. OK? Huma(a)n. Kunnen we dat met elkaar afspreken, jong en oud?