Van kapot bezuinigen naar kapot consumeren

Het Mondriaanakkoord is met veel overtuiging gepresenteerd door de deelnemende partijen. Meerdere commentatoren hebben hun verbazing uitgesproken over de nieuwe aanpak. Lagen er enkele maanden geleden voorstellen om nog meer te bezuinigen, nu is dat opeens van tafel. Heb vertrouwen, het komt goed, is het nieuwe adagium.

Besteedt! De ene minister laat met een hemelse blik weten dat hij zijn huurhuis gaat vervangen door een koophuis. De ander vertelt met haast kinderlijk plezier dat hij een nieuw jacket gaat kopen vanwege, inderdaad, het komende feest. En in DWDD van die avond zijn de eerste volgelingen gesignaleerd. Met glanzende ogen bekent de een dat hij een nieuwe auto gaat kopen. De ander blijft niet achter en mompelt ook zoiets. Want dat is de nieuwe patriottische opdracht: consumeer, consumeer, consumeer. Dan zullen onze problemen als sneeuw voor de zon verdwijnen. Meer consumptie betekent meer bestedingen. Die leiden tot hogere economische groei, dus hogere belastingopbrengsten. En dan wordt die 3 % met gemak gehaald.

Draai Althans, laat men doorschemeren, dit is voorlopig het verhaal. Wij moeten afwachten hoe met Prinsjesdag de vlag van de economische groei erbij hangt. Hangt die slapjes, dan moeten wij opnieuw bij elkaar komen. Dan niet in het Mondriaan College maar in de Koepel van Breda. Die komt toch vrij, daar zullen dan enkele straffen uitgedeeld worden. Voor wie? Die stoute consument die de hand op de knip blijft houden.

Verbazingwekkend is dat het economische vertoog, zeker for the time being, een slag is gedraaid. Tot voor kort was de Euronorm van 3 % heilig. Dat werd in Europa met verve verdedigd en gehandhaafd, ook door deze regering. Maar ja, heel economenland is Krugmaniaan geworden. En als zelfs drie VVD coryfeeën zo duidelijk waarschuwen voor het kapot bezuinigen van de economie, dan moeten de knopen toch maar geteld worden.

En plots verschijnt er een ander vertoog. Het ontroert te zien met hoeveel blijde en zelfs messiaanse verwachting door ministers, de premier voorop, vertrouwen in elkaar en in het glorende economische voorjaar wordt getoond.

Verdelen Hoe zo, meer gaan besteden? Wij hebben toch al alles? Nog meer bouwen? Er is al veel te veel leegstand. Inderdaad, er is nog woningnood. Maar dat is vooral een probleem van slechte verdeling, niet van een absoluut tekort aan woonruimtes. Nog meer kleren kopen, nog meer eten? Er is al overconsumptie, nog meer leidt niet tot bevrediging van reële behoeften. Natuurlijk, er zijn armen, ook in Nederland, die niet kunnen voldoen in al hun basisbehoeften. Maar ook dat is een kwestie van verdeling, niet van een absoluut tekort.

Werk Nu zou je kunnen beargumenteren dat van meer consumptie niemand last heeft. Anderen kunnen daar toch aan verdienen? Er komt zo meer werk, dat is toch goed? Inderdaad, er zijn al te veel mensen werkloos, en steeds langduriger, daar lijden zij onder. Maar daar kun je ook anders tegenaan kijken. Als al dat werk niet echt nodig is, waarom dan niet streven naar een betere verdeling van het werk, met kortere werkweken? Dat is op zich goed, bovendien verminder je daarmee de overbelasting waar veel mensen last van hebben. En er komt tijd voor iets anders. Dat was toch het oude ideaal, dankzij de technologische vooruitgang een minder zwaar leven, vrij van te zware arbeid?

Voetafdruk Met al die overconsumptie worden nieuwe schulden aangegaan. Onze ecologische voetafdruk is meer dan drie maal hoger dan toegestaan. Wij hebben al een onhoudbare ecologische schuld, veel groter dan onze financiële schulden. Schuld aan de armen van nu, aan de toekomstige generaties, en aan de natuur. Waar nu voor gepredikt wordt, met dit Mondriaan akkoord in de achterzak, dat is geen moreel beroep meer, het is immoreel. En dan te weten dat het anders kan.

Waar is de sociaal-democratie? Extra teleurstellend is te zien hoe de PvdA-leider van vandaag mee gaat in die kortzichtige vertogen. Hij, en vele socialisten met hem, zijn vergeten dat de sociaaldemocratie in vroeger tijden, en met succes, de toen heersende maatschappelijke verhoudingen grondig ter discussie stelde en veranderingen ontwierp. Denk aan het enthousiasme en de intelligentie waarmee in de jaren dertig gewerkt werd aan Het Plan van de Arbeid, iets dat zich na de Tweede Wereldoorlog uitbetaalde in effectieve sociaaleconomische vernieuwingen.