Van God los?

De Belgische krant De Standaard plaatste onlangs een opiniestuk van de emeritus-hoogleraar geschiedenis Guy Vanthemsche onder de kop: “Joden naar Madagaskar!”, klonk het in 1938, “Palestijnen naar Congo!”, hoor je nu”. Een van de voorstellen van de Hitler-aanhangers in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog was inderdaad het verplaatsen van alle joden uit Duitsland naar de toenmalige Franse kolonie Madagaskar. Die geschiedenis lijkt zich nu te herhalen, maar nu, navrant genoeg, met de Israëliërs in de rol van volksverhuizers.

Blijkbaar hebben we nog altijd niet geleerd dat agressie en geweld geen oplossing bieden, maar enkel leiden tot tegenagressie en tegengeweld. Wat er nu mondiaal gebeurt, kan worden gerelateerd aan wat er lokaal in de samenleving gebeurt. Als voormalig wethouder handhaving, met een pedagogische achtergrond heb ik steeds een aantal opvoedkundige vuistregels gehanteerd. Zoals “wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet”, en “handhaven begint aan de voorkant, de wetten die worden gemaakt moeten rekening houden met handhavingsgevolgen”, en “vijf minuten op de gang heeft meer effect dan 2 dagen huisarrest of dan fysiek straffen”, en “grenzen sluiten en muren bouwen is op lange termijn minder effectief dan zorgen voor voldoende levensruimte”.

Handhaven begint met een goed gesprek, want praten lost meer op dan dwang of geweld. Een goed gesprek kan voor bepaalde partijen moeilijk zijn, maar het is altijd beter dan geweld. Dat geldt voor grote conflicten, maar ook voor lokale conflicten. Zo kan een illegale verbouwing door goed overleg zonder al te grote moeilijkheden worden aangepast. De grootste en meest zichtbare overtredingen moeten het duidelijkst en het meest consequent worden gehandhaafd. Dit om te voorkomen dat er een mentaliteit ontstaat van “als hij of zij het mag en er mee wegkomt, waarom ik dan niet?”

Mensen die instaan voor onze veiligheid, zoals hulpverleners verdienen het om zo goed mogelijk te worden beschermd. Maar zelfs als het totaal uit de hand loopt, zoals op een aantal plaatsen bij de oud en nieuw viering, is het zoeken naar gespreksruimte nog altijd beter dan er met gestrekt been in gaan. Alleen als er acute bedreiging is, moet er natuurlijk wel worden ingegrepen. Maar als de dreiging is afgewend is een constructief gesprek tussen betrokken partijen het middel om de-escalatie te bevorderen. Ook positief voorbeeldgedrag van sleutelfiguren is een beproefd middel. Maar dat werkt alleen als geweld niet de norm is van een groep, persoonlijk gewin niet het motief, en wijze woorden of genuanceerde meningen niet als zwakte worden gezien. Daar wringt de schoen. In de grote wereld zijn er nu teveel voorbeelden van gewelddadig optreden, opruiende politici en voorbeeldfiguren, en extremistische oneliners die via de moderne media de wereld in geslingerd worden. Hoe kunnen we ons daar tegen teweer stellen? Als we het tij willen keren zullen we bij onszelf moeten beginnen, door in gezin, buurt, school, vereniging of op werkplek met elkaar om te gaan op basis van vertrouwen en open communicatie en dit ook verwachten van onze leiders landelijk en mondiaal. Er valt een wereld te winnen.