Van der Plas je hebt mooie praatjes maar doe eens practice what you preach
Caroline van der Plas is de Nederlandse Boris Johnson, zei ik bij De Nieuws BV waar ik na een lange zomerpauze weer aanschoof met Peter Kee, politiek duider van BNNVARA. Dat inzicht kreeg ik door haar HJ Schoo-lezing van afgelopen maandag waarin ze onder meer het volgende zegt:
Lucius Quinctius Cincinnatus was een Romeinse boer aan de Tiber in de vijfde eeuw voor Christus. Op een dag, terwijl hij op zijn land werkte, werd hij benaderd door een delegatie van Senatoren. Rome stond voor een grote crisis: een naburige stam stond op het punt de opkomende republiek te vernietigen. Uit puur plichtsbesef accepteerde hij de oproep en verliet zijn boerderij om in Rome orde op zaken te stellen. Na het redden van Rome had Cincinnatus absolute macht over Rome. Maar hij legde na vijftien dagen in de stad zijn dictatorschap neer en keerde terug naar zijn boerderij om te ploegen. Nederland kan de Romeinse reflex tot autocraten missen als kiespijn, maar heeft wel leiders nodig als Cincinnatus. Hij leert ons lessen over verantwoordelijkheid nemen, bescheiden blijven, integriteit uitstralen, en diepe empathie voor de mensen voor wie hij werkte.
Cincinnatus, die werd precies een jaar geleden ook opgevoerd door Boris Johnson in zijn speech toe hij zijn aftreden bekend moest maken. De VRT legt uit hoe onterecht die verwijzing naar Cincinnatus is, zeker in het geval van Van der Plas omdat hij juist de vijand van het gewone volk was, maar ineens viel me op hoezeer Van der Plas op de conservatief Boris Johnson lijkt. Dat accent op een afwijkend en enigszins slordig uiterlijk, het voortdurend gebruiken van humor en gevatheden, het koketteren met het 'gewone volk' en natuurlijk zijn notoire onbetrouwbaarheid.
Met dat laatste was Kee het niet eens maar ik zie dat anders. Kijk maar naar hoe ze ijskoud ontkent dat ze Mona Keijzer als premierskandidaat heeft gepresenteerd. Of hoe ze loog over haar blunder bij het bezoek van de Oekraïense president Zelensky. Het gaat er niet om dat ze fouten maakt, want dat is menselijk, maar hoe ze er vervolgens over liegt om zich er uit te redden.
Tot zover De Nieuws BV maar ik had er nog wat meer over te zeggen dus dat schrijf ik nu maar even op.
De onbetrouwbaarheid à la Johnson, die vooral sterk was in het verkopen van zijn populaire praatjes maar het land ten gronde richtte, zie je ook terug in de HJ Schoo-lezing. Zo keert Van der Plas zich tegen de witteboordenoverheid, de diplomademocratie, waardoor het land louter door hogeropgeleiden wordt geregeerd. Dat is natuurlijk terechte kritiek. Dus pakte ik de kandidatenlijst van BBB voor de Eerste en Tweede Kamer, voor zover die bekend is, er eens bij. Wat schetst mijn verbazing? Geen enkele praktisch opgeleide, geen enkele blauweboord. Sommigen noemen zich wel 'akkerbouwer' maar blijken dan toch de School of Management in Maastricht gedaan te hebben. Practice what you preach. Het zou een BBB-kreet kunnen zijn maar ze houden zich er niet aan.
De mooie praatjes keerden ook op andere terreinen terug in de speech. "Export is wat ons betreft geen vies woord, maar noodzaak," zegt ze. "Nederland kan goed voedsel maken en exporteert. Wat we met export doen, is wereldwijd niet meer en niet minder dan het ruilen van goederen. In Nederland groeit op een paar lokale initiatieven na, geen thee, dus die kopen we in Sri Lanka, in de Franse Alpen groeien geen boontjes, dus die kopen ze van ons."
Boontjes exporteren naar Frankrijk. Afgezien van het feit dat de Fransen best zelf voor hun haricots verts kunnen zorgen is het ook niet de werkelijkheid. Nederland exporteert vooral vlees als voedsel. Die vleesproductie gaat ten koste van onder meer de landbouwgrond - hallo stikstofcrisis! - en draait voor een zeer groot deel op arbeidsmigranten. Beide onderwerpen zijn zeer actueel maar Van der Plas ging er niet op in.
Ze keerde zich tegen de polarisatie. Dat doet het natuurlijk goed. Maar van een hand in eigen boezem was geen sprake. BBB is voortgekomen uit de boerenprotesten, een van de meest polariserende acties van de afgelopen jaren, aangejaagd door het zeer polariserende FDF. Ook hier weer, practice what you preach.
De lezing kwam op mij over als het product van een marketingbureau, net als de partij zelf. Mooie praatjes. Natuurlijk had ze leuk bedacht dat ze Sound of Silence moest gaan zingen om viraal te gaan. Het is na Sweet Caroline al de tweede keer dat ze een van mijn favoriete liedjes besmet met partijpolitiek. Gaat dat lied echt over polarisatie zoals ze zegt: "We spreken wel, maar praten niet. We horen wel, maar luisteren niet. Iets kan niet meer goed zijn als het niet in MIJN wereldbeeld past of door gelijkgestemden wordt verkondigd." Sound of Silence wordt in werkelijkheid meer gezien als een protest tegen de Amerikaanse consumptiemaatschappij. Mensen zijn zo bevangen door consumptie en reclames dat ze nauwelijks nog oog hebben voor elkaar. "And the people bowed and prayed to the neon god they made."
Ze kwam ook ineens op voor de wappies, de vaccinweigeraars. Met dit soort teksten: "En ik vergeet nooit – en zal dit altijd blijven noemen – de man die mij mailde hoe kapot hij was omdat hij uit het kerkkoor was gezet omdat hij niet gevaccineerd was. 58 jaar was hij lid geweest van dit koor. 58 jaar! Zijn hele leven lag daar. Zijn vrienden waren daar. Weggestuurd." Ja, dat is sneu voor die man, maar net zo sneu was het voor het koor en andere verenigingen dat er mensen waren die niet wilden meewerken aan de bescherming van anderen, zoals deze man. Tal van mensen zijn daar minstens net zo panisch over geweest. Van der Plas laat hun leed en vrees ongenoemd in haar preek voor eigen parochie.
Als voorbeeld van de oneerlijke verdeling in Nederland noemt ze "een simpel voorbeeld. Als je in Bellingwolde woont en je wilt een baan in Den Haag, dan moet je met het openbaar vervoer per dag negen uur reizen. Negen uur!" De afstand Bellingwolde - Den Haag bedraagt ruim 280 kilometer. Hoezo is dat een normale forenzenafstand? In wat voor wereld leeft Van der Plas? Arizona? Wyoming? Misschien moet Van der Plas meer kijken naar de reistijden in bijvoorbeeld de Randstad. Van mijn huis in Rotterdam naar het Mediapark, een afstand van 85 kilometer kost de reis me met het openbaar vervoer vaak 2 uur. Dat is 42 km per uur. Met een pedelec ben ik sneller.
En passant blijkt dat Van der Plas de eenheid van het land wil stuk knippen. Provincies moeten volgens BBB veel meer zelfstandige macht krijgen. "Echte bestuurlijke vernieuwing gaat via een weg van zware decentralisatie van zowel bevoegdheden als middelen. Hiervoor is een grondwettelijke herziening, waarbij de Rijksoverheid soevereiniteit deelt met provincies, geen taboe. Zodat individuele gemeenschappen, waar mogelijk, eigen keuzes kunnen maken over hoe ze hun bestuur en wetgeving vormgeven." Oftewel, als burger heb je in Gelderland straks andere rechten dan in Limburg, als het aan BBB ligt.
Het was natuurlijk niet alleen maar kommer en kwel. Van der Plas verkocht in haar lezing niet louter onzin. Opvallend bijvoorbeeld was dat ze minstens twee PvdA-politici aanhaalde.
Maar ik ben er niet om te pleasen dus het viel me ook op dat ze Mark Rutte geen enkele keer noemde. Terwijl die toch voor een heel groot deel verantwoordelijk is voor de ellende die Van der Plas beschrijft. Ze kan wel zeggen dat ze verlangt naar een zorgzame overheid, een noaberstaat, maar het was Rutte die daar juist mee afrekende en zei "de overheid is geen geluksmachine". Die bij zijn aantreden in 2010 aankondigde dat hij de overheid zoveel mogelijk zou verkleinen "we gaan de trap van bovenaf schoonvegen". Ik bedoel maar te zeggen, de situatie die Van der Plas aanklaagt is niet ontstaan door ongrijpbare krachten als 'individualisering' maar het gevolg van bewust beleid. Beleid waar kiezers enthousiast voor kozen omdat hen met gladde praatjes werd wijsgemaakt dat het zo werkte. Wie waarschuwde voor de nadelige gevolgen werd weggehoond.
Het grootste probleem waar de wereld nu mee geconfronteerd wordt is de klimaatcrisis. Die wordt door Van der Plas nogal eens weggehoond. Haar partij heeft het over klimaathysterie. In haar lezing wijdde ze er amper een woord aan behalve aan het slot: "Ik ben wel voor klimaatverandering. De temperatuur mag wat mij betreft een stuk hoger in ons eigen spreekwoordelijke klimaat hier in Nederland. Het mag allemaal wat warmer en wat aardiger voor en naar elkaar toe."
Aardiger naar elkaar. En ondertussen de klimaatcrisis belachelijk maken. Komende zaterdag en de daarop volgende dagen gaan moedige burgers die willen dat het klimaat wel dringend serieus genomen wordt de A12 blokkeren. Want zij weten dat de klimaatcrisis geen grapje is. Van der Plas zou wel eens wat aardiger voor hen mogen zijn. Practice what you preach.