Van der Kolk en je bevrijden uit verdrongen trauma's

Met ongelooflijk veel belangstelling heb ik de drie uur durende Zomergasten-uitzending met psychiater Bessel van der Kolk bekeken. Groeien uit trauma staat centraal in mijn leven. Bovendien vind ik dit één van de meest fascinerende thema’s allertijden, waar ik nooit genoeg van zal krijgen. In het publieke debat vinden twee grote discussies plaats, namelijk rondom trauma verdringen en rondom zorginnovatie.

Trauma verdringen en zorginnovatie; daar gaat het over na aanleiding van het interview met Bessel van der Kolk in Zomergasten. Nederland zou gewaarschuwd moeten worden voor zo’n ‘gevaarlijke man’ als van der Kolk, want specialisten zouden cliënten trauma kunnen aanpraten. Daarmee zou trauma verdringen niet kunnen bestaan. Geeze. 

Als wounded healer en ervaringsdeskundige+++ binnen een familiegeschiedenis waarin vele transgenerationele trauma’s, kindermishandeling, narcisme, sadisme en religieuze vormen van dwang hebben plaatsgevonden, vind ik juist dit een uiterst gevaarlijk idee om te verspreiden. Ik heb geen idee wie die wetenschappers zijn die in de pen geklommen zijn en via de Volkskrant hebben lopen roeptoeteren – het is verder hun goed recht. Maar wat er gelijk met enig gezond verstand bij me opkomt, is dat hier mogelijk andere belangen achter verscholen zitten. Dienen de critici zichzelf, het systeem of de mensheid?

Zwijgen
Laat me als ervaringsdeskundige op toegankelijke wijze uitleggen dat ongelooflijk veel mensen over hun trauma’s zwijgen om anderen te beschermen. Daar had Van der Kolk het ook over, aan de hand van een fragment uit de film Doubt. Een zwarte vrouw kan niet omgaan met de gedachte dat haar twaalfjarige zoon misbruikt wordt door een priester, omdat hij door moet zetten om - minimale - kansen te bemachtigen, zoals toegang tot de universiteit. We zien de complexe kaders van ras, instituut, geloof en familiesystemen in andere tijden. Ook in de wereld waar ik vandaan kom, namelijk de Joodse ultraorthodoxie in Nederland, is er weggekeken, gezwegen, niet alleen niet gehandeld, maar ook werden de niet-Joodse hulpinstanties bewust buiten de deur gehouden en meer van dergelijke praktijken. 

Mensen met trauma’s zijn door de eeuwen heen heel vaak niet gezien, met een beetje een slachtoffermaatschappij als die van nu tot gevolg. Dat trekt op een gegeven moment wel bij, als we er goed mee om weten te gaan voor de toekomst. En de profiteurs van deze tijden moeten zich verder schamen maar dat is een onderwerp voor een ander opinieartikel. 

Ik ervaar dat trouwens ook. Zelfs vandaag de dag, waarin ik stukken uit mijn geschiedenis bewust gebruik om verandering in de wereld te bewerkstelligen, denken mensen dat het allemaal wel meevalt – vooral met dat narcisme en sadisme uit mijn tienerjaren. Want kijk eens wat een welbespraakte, goed functionerende en sterke vrouw ik ben. Dat mag allemaal wel zo zijn, maar het een sluit het andere niet uit en al helemaal niet de opofferingen en strijd die ik heb geleverd om er te komen.

In mijn nabije omgeving heeft iemand wel degelijk trauma verdrongen. Dat trauma is vervolgens onder hypnose naar boven gekomen, waarna pas het helingstraject zo goed en zo kwaad als het kan, is begonnen. Beetje bij beetje zijn de details opgekomen.

Geheugen
Het trauma verdringen, heeft gigantische gevolgen gehad op mijn leven – als een dominoeffect. Had ik maar over deze geschiedenissen van vóór mijn geboorte geweten. Dat had me zelfs in staat gesteld om nog beter te handelen dan ik al gedaan heb tijdens en na de eerste achttien jaar van mijn leven en om minder te lijden.

Er zijn soms zelfs nog momenten dat ik me afvraag of er iets is dat ik verdrongen heb, of niet weet. Dat kan ook iets positiefs zijn. Ik ben iemand die nergens voor terugdeinst. Ik zoek het juist op. De bodem is al jaren geleden bereikt (op mijn 32e) en ik ben ongelooflijk rustig. En toch – zelfs ik vraag het me soms af. Het is een menselijk fenomeen als je wilt begrijpen en groeien. Ik heb herinneringen vanaf dat ik een paar dagen oud was, wat voor veel mensen vreemd klinkt, maar waar ik ongelooflijk dankbaar voor ben. Dat stelt me in staat om helder al het goede en het kwade te zien, precies zoals het is en niet volgens ongebalanceerde kaders. 

Wat ik zeker weet, is dat geen enkel oprecht persoon, met de intentie om te helen, zich trauma door een professional zou laten aanpraten. Die macht hebben professionals – of wie dan ook – in normale situaties helemaal niet. Zeker niet in een eigenwijs en individualistisch land als Nederland. Binnen de gesloten gemeenschappen kan dit eventueel anders zijn. Net zoals ik zeker weet dat er weinig mensen bestaan die trauma zouden verzinnen omwille van bepaalde belangen. 

Dit doet me denken aan schrijfster Griet Op de Beeck en de bizarre aantijgingen dat ze het misbruik zou hebben verzonnen. Verplaats je één tel in haar positie en gebruik je empathisch vermogen. Er is iets mensonwaardigs gebeurd en dan zeggen we dat het niet waar is en alleen gecreëerd voor een bestseller. Gruwelijk. Een menswaardige reactie zou zijn om het te ontvangen zonder oordeel, te respecteren en te plaatsen binnen het maatschappelijke belang – wat je er verder wel of niet van vindt.

Of in mijn geval iets dichter bij huis: dat er zes slachtoffers van misbruik van een docent op de Joods-orthodoxe school het Cheider zouden hebben verzonnen dat dit met hen gebeurd is omwille van een iPad die ze konden krijgen als dat hun getuigenis zou zijn (ja echt…). Of omwille van de belangen van anderen die ze zouden kunnen ondersteunen.

Gelijk hebben en gelijk krijgen volgens de wet, zijn twee zeer verschillende zaken. Ik ben er natuurlijk niet bij geweest en heb slechts van een afstand de zaak gevolgd. Het recht moeten we respecteren. Maar laat me nooit, maar dan ook nooit mensen de rug toekeren en hen het gevoel geven dat ik hen niet zie. 

Heling
De andere discussie, rondom zorginnovatie in Nederland, vind ik meer dan cruciaal en pas in de kinderschoenen staan. Vanuit mijn perspectief zijn er nog veel professionals die met hun eigen belangen bezig zijn en niet met de heling van anderen. Belangen zoals hoeveel geld en egobevestiging hun zorg opbrengt. 

Ik noem hen ‘stukjesbehandelaars’ of ‘nauwe tunnelbehandelaars’, omdat ze inzoomen op een specifiek stuk binnen hun domein en vast blijven houden aan wat volgens hen door de wetenschap bepaald is. Dit in plaats van met gezond verstand lichaam en geest te integreren en alternatieve opties te proberen. Opties die eenmaal op maat per persoon kunnen verschillen en die daadwerkelijk gehoor geven aan de oorzaken, in plaats van aan de symptomen van trauma (die bijvoorbeeld door medicatie maar aangepakt moeten worden). 

Jarenlang heb ik ongelooflijk veel summits gevolgd, werken van internationale meesters doorgespit en Nederland vergeleken met bijvoorbeeld Amerika op het gebied van psychologie, spiritualiteit en filosofie. Noem een werk, methodiek of tool en ik heb het wel bestudeerd en soms geprobeerd. 

Uit dat proces concludeer ik dat Nederland nog wel een weg te gaan heeft op het gebied van zorginnovatie. Zo kan bijvoorbeeld één sessie met plantmedicijnen soms meer helen dan jarenlange sessies met een professional. Zeker wanneer er helemaal niets klinisch aan de hand is, kunnen alternatieve benaderingen, zoals de kunsten of lichaamsbeweging, van grote toegevoegde waarde zijn op het helingstraject. Ook psychiater Bram Bakker reflecteert via Joop op deze status quo. Daar ben ik heel blij mee.

Tiener
Wat ik zelf de interessantste uitspraak van Van der Kolk vind, is hoe een traumabrein in de situatie volkomen adequaat weet te handelen, maar jaren later in alledaagse situaties niet. Ik heb recentelijk besloten dat ik de tienerversie van Dina-Perla er weer bij moet halen, want ze was fenomenaal. Force of nature zoals ze dat noemen, met een groot rechtvaardigheidsgevoel. Dat laatste is nog aanwezig, maar dat eerste moet er weer bij. In sommige opzichten was de tiener veel sterker dan de Dina-Perla van vandaag de dag. Bijvoorbeeld in haar simplistische en instinctieve wijsheid – lang voordat ik andere wijsheden door studie erbij heb gehaald. 

De tienerversie van Dina-Perla zou op haar beurt de Dina-Perla van nu toejuichen vanwege haar lef. Maar de Dina-Perla van vandaag de dag wil juist de jeugdige rechtlijnigheid van ‘niet dit’ en ‘ik ben meer waard dan dit’ weer terug. Want die wijsheid maakt het leven makkelijk. Niet dit. Ik ben meer waard dat dit. Wat dat dan ook in het moment mag zijn. Geen tijd eraan besteden, kracht behouden en door. En haar liefde voor dansen als alternatieve smeerolie. Nu geen clubs en uitgaan, maar ‘ecstatic dancing’ op de muziek van Mose. Je weet wel, dat wat de auteurs in de Volkskrant zo gevaarlijk noemen en anderen zweverig. Heerlijk!