Vaccinatie tegen vogelgriep: doorbraak of symptoombestrijding?

Vandaag start Nederland met het vaccineren van pluimvee tegen vogelgriep. Een ‘historische dag’, aldus de media. Minister Wiersma spreekt van een grote stap vooruit: zo zou ‘heel veel leed’ voorkomen kunnen worden. Jarenlang heeft de sector geworsteld met terugkerende uitbraken, miljoenen geruimde dieren en een aanhoudende ophokplicht. Vaccinatie lijkt dé oplossing. Maar is dat echt zo?

Vogelgriep is geen natuurramp die zomaar uit de lucht komt vallen. Het virus is al eeuwenlang aanwezig bij wilde vogels, meestal zonder grote problemen. Pas als het overslaat naar intensieve pluimveehouderijen, gaat het mis. In stallen vol tienduizenden opeengepakte dieren kan het virus razendsnel muteren en zich explosief verspreiden. En Nederland is met afstand de meest dichtbevolkte pluimveeregio van Europa: hier zitten zes keer zoveel kippen per vierkante kilometer als gemiddeld in de EU. Met zulke aantallen blijft het dweilen met de kraan open.

De kern van het probleem is dus niet een gebrek aan vaccins, maar een veehouderijsysteem dat zelf de ideale broedplaats voor virussen vormt. Vaccinatie verandert daar niets aan. Sterker nog: het laat de onderliggende problemen ongemoeid. Als vogelgriep onder controle lijkt, ontstaat de verleiding om nog grootschaliger te produceren. Maar net zoals bij varkenspest en Q-koorts is de volgende crisis nooit ver weg, zolang de intensieve veehouderij blijft bestaan.

Dat betekent niet dat vaccinatie zinloos is. Voor de dieren die nu minder kans lopen ziek te worden of preventief te worden gedood, is het een vooruitgang. Maar het is en blijft symptoombestrijding. Het huidige systeem blijft intact, en daarmee ook de risico’s op nieuwe virusuitbraken en mutaties. Mutaties die ook gevaar voor de mens kunnen opleveren. En juist die nieuwe varianten blijken in grote, afgesloten stallen te ontstaan. Daarvan hebben wij er in Nederland genoeg. 

De enige échte oplossing? Minder dieren. Hoe minder pluimvee, hoe kleiner de kans op nieuwe uitbraken. Nu wordt bij elke uitbraak preventief geruimd, niet alleen om ziekte te voorkomen, maar vooral om handelsbelangen te beschermen. Een besmet bedrijf kan immers de export van een hele regio platleggen.

Het enthousiasme over de start van de vaccinatie is begrijpelijk, maar misleidend. Zolang we niet fundamenteel anders omgaan met de veehouderij, blijft vogelgriep terugkomen. De industrie blijft draaien op massaproductie en crisismanagement, met vaccins als pleisters op een systeem dat zichzelf steeds opnieuw infecteert.

Echte preventie betekent minder dieren, minder risico’s en een landbouwsysteem dat niet afhankelijk is van symptoombestrijding. Zolang we dat niet durven te benoemen, blijft vogelgriep een terugkerend probleem – vaccin of niet.