Vaccin-apartheid is schending van mensenrechten

Vandaag is het de Internationale Dag van de Mensenrechten. Die worden overal ter wereld steeds openlijker en brutaler geschonden, en de coronapandemie heeft daar nog een flinke schep bovenop gedaan. Terwijl wij in Europa met allerlei maatregelen de oprukkende omikronvariant hopen tegen te houden, woekert en muteert het virus in al zijn gedaanten flink door in landen waar nog veel te weinig vaccins beschikbaar zijn. Het rijke Westen heeft wel degelijk de kans om er iets aan te doen, want door de formules voor vaccins toegankelijk te maken, kan in potentie elk land ze gebruiken. Maar farmaceuten houden vast aan hun patenten en (onze) overheden nemen de belemmeringen voor vrije productie – die al jaren geleden binnen internationale handelsverdragen zijn opgeworpen – niet weg. En dat is een schending van mensenrechten wereldwijd.

De meeste coronavaccins zijn met behulp van grote sommen publiek geld tot stand gekomen. Het is te gek voor woorden: we hebben een pandemie en er zouden gemakkelijk genoeg vaccins gemaakt kunnen worden om iedereen in de hele wereld die dat wil, ervan te voorzien. En toch wordt de publieke gezondheid op het spel gezet voor private belangen. Overheden zouden veel harder met de vuist op tafel kunnen slaan.

Natuurlijk, met het loslaten van patenten op vaccins is de wereld er nog niet. Onder andere logistieke en geografische hindernissen bemoeilijken de eerlijke distributie, ook binnen landen zelf. Maar deze eerste belangrijke stap kunnen we makkelijk zetten en de wereldwijde vaccinatiecampagne zal daarmee pas een echte booster krijgen.

Het meest paradoxale is wel dat de meeste vaccins geproduceerd worden in landen waar de eigen bevolking de vaccins niet krijgt. De grootste fabrikant van vaccins is gehuisvest in India, maar helaas zijn die vooral voor de export. Slechts 15% van de eigen bevolking is gevaccineerd. Een zelfde verhaal geldt voor Zuid-Afrika. Deze landen hebben de kennis, de kunde, de apparatuur en zelfs de menskracht, maar niet het recht om een vaccin voor de eigen bevolking te produceren. Want voor niets gaat de zon op. Dagelijks protesteren over de hele wereld mensen tegen deze vaccin-apartheid, zoals onder andere onze samenwerkingspartner IGJ in Jakarta.

Om hier verandering in te brengen moeten we bij de World Trade Organization (WTO) zijn, want binnen de WTO zijn internationale afspraken over patenten vastgelegd. En ja, dit specifieke heikele punt stond inderdaad op de agenda van de WTO, die twee weken geleden zou vergaderen in Genève. Daar zou het onder andere gaan over het wegnemen van de patentbeperkingen (de zogenaamde ‘TRIPs waiver’), zodat landen zelf aan de slag kunnen met coronavaccins. Helaas gingen de Zwitserse grenzen dicht en stelde de WTO de vergadering uit. Maar er is helemaal geen tijd voor uitstel. De WTO moet alles op alles zetten om, ondanks de beperkingen, besluiten te nemen over dit allesoverheersende onderwerp. De wereld heeft recht op het zelf produceren van grotendeels met publiek geld tot stand gekomen vaccins. En bovendien is het grootste nieuwjaarscadeau dat de wereld momenteel aan zichzelf kan geven een vrij beschikbare vaccinformule voor iedereen.