Uniper moet megaclaim wegens sluiten kolencentrale laten vallen

Vandaag vond de aandeelhoudersvergadering van Fortum plaats, het Finse moederbedrijf van Uniper. Uniper startte in 2008 met de bouw van een kolencentrale aan de Tweede Maasvlakte, die sinds 2016 operationeel is. Onder druk van het Urgenda-vonnis en het Parijsakkoord neemt Nederland nu maatregelen om versneld de kolencentrales te sluiten. Uniper heeft daarop een claim jegens de staat aangekondigd van bijna 900 miljoen euro. Hoog tijd dat Uniper haar mooie klimaatbeleid op papier ook in de praktijk uitoefent en de claim laat varen.

Recent heeft het Finse Fortum een meerderheidsbelang verworven in Uniper, verantwoordelijk voor de aanleg van nieuwe energiecentrales in Duitsland (Datteln 4) en Nederland (Tweede Maasvlakte). Beide centrales werden gebouwd in een tijd dat geen enkel ander Europees land, omwille van het klimaat, nog nieuwe kolencentrales bouwde. Bovendien blijkt uit onderzoek van Follow The Money dat Uniper evident inschattingsfouten maakte rondom de prijsontwikkeling van elektriciteit en toekomstig beleid. Zo gingen energiebedrijven destijds uit van permanente prijsstijgingen, terwijl de kolencentrales juist gebouwd werden om de prijzen te drukken. Daarnaast rekenden zij op onnoemelijk veel gratis CO2-uitstootrechten. Last but not least had Uniper kunnen en moeten weten dat er veel ambitieuzer klimaatbeleid op stapel stond in de toekomst.

Uniper claimt dat het de uitfasering van kolen steunt, en een koploper wil zijn in de energietransitie. Toch eist het bedrijf een fikse schadevergoeding van de staat als gevolg van de nieuwe klimaatmaatregelen – nog net geen miljard. Het kabinet kondigde begin deze maand aan dat de productie van de drie kolencentrales flink omlaag moet, en dat sluiting van een van de centrales ook tot de mogelijkheden behoort. Inmiddels wordt er druk onderhandeld met de centrales. Uniper kan de vorig jaar aangekondigde claim gebruiken als een zwaard van Damocles om nu van de overheid een hogere compensatie te eisen. Dit terwijl de overheid Uniper een ruimhartige periode van tien jaar geboden heeft om de overstap te maken naar minder vervuilende energieproductie. Uniper claimt echter dat het bedrijf “onteigenend” wordt, hoewel juristen eerder gehakt maakten van die redenering.

Uniper maakt in haar claim gebruikt van de ISDS-clausule uit het energieverdrag Energy Charter Treaty) (ECT), dat sinds de jaren ‘90 van kracht is. Het ECT faciliteert met name handel en investeringen in fossiele energie en biedt een hoge mate van bescherming aan investeerders. Op dit moment zijn er onder het ECT wereldwijd 128 claims ingediend , goed voor tientallen miljarden euro’s. Beruchte voorbeelden zijn de claims van het Zweedse energiebedrijf Vattenfall tegen Duitsland vanwege het uitfaseren van nucleaire energie en het Britse Rockhopper jegens Italië wegens het uitbannen van nieuwe off-shore projecten. Nederland is zelf het land van waaruit de meeste claims worden ingediend – dikwijls door brievenbusfirma’s – vanwege ons indrukwekkende web van investeringsverdragen. Maar nu lijkt Nederland dus zelf aan de beurt om te worden aangeklaagd.

Het is de wereld op zijn kop. Terwijl overheden eindelijk in beweging lijken te komen om uitvoering te geven aan de klimaatafspraken van Parijs, kunnen bedrijven staten voor een privé-rechtbank slepen omdat dat beleid hun winsten bedreigt. Opvallend genoeg stuurde een groep investeerders vorige maand een brief naar Fortum, waarin zij hun ongenoegen uiten over de opening van Datteln 4 en de dreigende ISDS-claim tegen Nederland. Uniper zou hier gehoor aan moeten geven, en de claim jegens de Nederlandse staat onmiddellijk moeten laten varen. Nederland zou op zijn beurt lessen moeten trekken uit de Uniper-case en zich moeten inspannen voor het afschaffen van privé-rechtbanken voor bedrijven. Daarnaast zou Nederland met andere lidstaten uit het ECT moeten stappen en zich maximaal moeten inzetten voor verdragen die duurzame, eerlijke en transparante handel waarborgen.