Tygo in de psychiatrie: met de DSM is niks mis, met het gebruik wel

Tygo in de psychiatrie. Een docu waarin Tygo Gernandt onderzoekt wat labels met psychiatrische patiënten doen. De verhalen zijn shocking en suggereren dat het een nogal willekeurig gebeuren is, die diagnostische labels. En dat dat patiënten schaadt.

Dat diagnostiseren gebeurt met de zogeheten DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) in de hand. Een handleiding voor psychiaters, waarmee je het ziektebeeld of de stoornis in kaart brengt, zodat je de goede behandelrichtlijnen kunt kiezen. In de docu en überhaupt in GGZ-land staat die DSM ter discussie. Het is dan ook een tamelijk antiek document.

De vraag is of de DSM terecht naar de prullenbak wordt verwezen. Overal ter wereld en in elke beroepsgroep hebben mensen behoefte aan ordening als materie complex is. Lijstjes en modellen maken wanorde overzichtelijk. Modellen, hokjes, dichotomieën en typologieën ordenen onze complexe werkelijkheid. Des te groter de chaos, of des te belangrijker het thema, des te meer behoefte hebben we aan hokjes en ordening.

We gebruiken gendercategorieën, leiderschapskleurtjes, managementscans, checklisten voor vliegtuigonderhoud, wiskundige modellen, astrologische sterrenkaarten, cardio-screeningsprotocollen, schijven-van-vijf. Daar doet niemand moeilijk over. Ze kunnen uiterst waardevol zijn om dat wat groot is, tot behapbare proporties terug te brengen.

De DSM is een prima, modelmatige indeling van wat er in de war kan zijn in de menselijke psyche. Niks meer, maar ook niks minder. Bij goed gebruik ondersteunend. Een diagnose is overigens breder dan de DSM-typologie, maar die DSM geeft wel een denkrichting. Er wordt nu gezegd ‘DSM aan de kant, gewoon met je patiënt praten’. Ja… maar bij ernstig zieke patiënten zoals in de docu, is het wel handig als er een klein beetje structuur en ordening in dat praten zit. Niet in de plaats van echte aandacht. Niet door achter een computerscherm vragenijstjes aan te vinken. Maar als hulpmiddel bij gesprek en behandelkeuzes.

Het is schrijnend om te zien dat iemand ‘met teveel DSM labels’ nergens terecht kan in de GGZ. Of dat een label jarenlang je loopbaan beïnvloedt. Een diagnose kan echter ook verduidelijken, ordenen, helpen, erkennen van leed.

Stop de discussie of de DSM een goed middel is of niet. Hulpmiddelen zijn nooit goed of slecht van zichzelf. Met een mes kan je een fruitsalade maken of iemand doden. Met een Cito-score kan je een goed schooladvies geven of demotiveren.

Ga je bezig houden met hoe je die DSM gebruikt. Als je die inzet om toegangspoorten in de GGZ te sluiten of mensen op te geven ben je levensgevaarlijk bezig. Doe je het om een aandachtsvolle behandelrelatie te versterken, dan doe je met het ordeningsmiddel waarvoor het bedoeld is. Gooi het kind niet met het badwater weg. Maar maak het troebele GGZ badwater weer schoon.