Trumps luchtaanval en de logica van de 'mutually assured destruction'

Vrijdag was mogelijk een van de zwartste dagen in de wereldgeschiedenis. Twee tot de tanden bewapende atoommachten – Rusland en Amerika – stonden voor het eerst lijnrecht tegenover elkaar. In Syrië. Geen Stellvertreterkrieg , maar de legers van de supermachten zelf.

We mogen gerust speculeren over een apocalyptische worst-case-scenario. Je hoeft maar in herinnering te roepen hoe extreem de diplomatieke reacties waren toen Turkije een Russisch gevechtsvliegtuig neerschoot aan de grens met Syrië. Dit keer is het niet Erdogan aan de militaire planningstafel, maar Trump, en is het geen conventioneel wapenarsenaal, maar een rode knop. Die rode atoomknop zal de wereld – inclusief Nederland – in de as leggen. ‘ Mutually assured destruction ‘ om de terminologie te gebruiken van de politicologie.

Wat moet er gebeuren? We moeten stoppen met de interventionistische retoriek – dat vóór alles. Er moet niet militair worden ingegrepen in Syrië, en zeker niet tegen Assad, Poetins bondgenoot, ook niet als er gruweldaden worden begaan.

We mogen ons niet emotioneel laten chanteren door foto’s en films van oorlogsmisdaden, hoe afgrijselijk deze ook zijn. Keur de misdaden af, dat wel, breng ze zoveel mogelijk onder het voetlicht, maar laat de oorlogsretoriek achterwege. Er staat te veel op het spel.

Daarom vanaf nu: samenwerking met Rusland. Een oprechte poging tot deëscalatie waarin echte offers worden gebracht aan beide kanten. Syrië, de Krim, de Oostelijke Oekraïne met zijn etnisch Russische meerderheid, alles moet bespreekbaar zijn, steeds met de belangen van de burgers in de oorlogsgebieden als hoogste prioriteit.

Maar tegelijkertijd: we moeten kritisch blijven – een gepassioneerde polemiek blijven voeren tegen Poetins regressieve, autoritaire regeringsstijl, die ook in ons land ideologische navolgers heeft in een wildgroei aan extreemrechtse partijen en mediaorganisaties.

Dat is het gewenste tweesporenbeleid: fundamentele kritiek en gelijktijdig nauwe samenwerking – die simpele spagaat moeten we kunnen maken. Er moet worden gepraat, niet gedreigd en geschoten. Er staat te veel op het spel – het voortbestaan van het Midden-Oosten – en van het Europese continent.