Tradities, privileges, vooroordelen en het nadeel van de twijfel

In roerige tijden waar vaak wordt aangestuurd op polarisatie in de samenleving is het dikwijls lastig om elkaar goed te begrijpen. En dit staat haaks op de werkelijke oplossing van problematiek tussen bevolkingsgroepen. Om tot een gelijkenis te komen zul je juist elkaars verschillen moeten begrijpen. En niet alleen begrijpen, maar ook leren accepteren en waarderen.

Iedereen is de discussie rondom Zwarte Piet moe, en dat is begrijpelijk. We hebben elkaars argumenten nu allemaal wel gehoord; we weten dat we het hebben over een kinderfeest. En we weten ook dat we het hebben over tradities waarbij de grote angst ligt in het verliezen van nationale identiteit. En tevens weten we ook dat een zwarte karikatuur vragen, ergernissen en zelfs pijn oproept met oog op een koloniaal verleden.

Toch – en de wederkeer van de discussie is hier het bewijs van – lijken we ondanks de weet hiervan, elkaar nog niet te begrijpen.

“Maar moet iederéén zich er dan mee bemoeien?”

Ja. Je moet je er inderdaad mee bemoeien, iedereen moet zich ermee bemoeien. Want als je goed kijkt gaat dit niet alleen over Zwarte Piet, Zwarte Piet is slechts een brandstof van een dieper geworteld probleem wat op deze manier zichtbaar wordt. De olie op een nog altijd niet gedoofd vuur, wat de verschillen duidelijk zichtbaar maakt.

Privilege is iets wat iedereen met zich meedraagt, en wil je echt verder komen in zo’n discussie, kijk je eerst bij jezelf hoeveel van dat privilege je met je meedraagt en hoe dat bij de ander juist tegenwerkt. Privilege hoeft trouwens niet eens perse wit privilege te zijn. Iedereen heeft privileges, voor privileges heb je over het algemeen niet zelf gekozen, die zijn er. De kunst zit ‘m echter in het erkennen van deze privileges, en daardoor te begrijpen dat niet iedereen zich in die positie bevindt die jij zo normaal vind.

Zo zat ik met oud-collega’s, wat een gezellige mengeling van culturen is, tijdens een bedrijfsborrel naar een gesprek te luisteren over auto’s die ze ooit bezaten. Waar de ene na de andere vertelde voor hoeveel ze ‘m hadden weggedaan aan het volgende slachtoffer voor het stuk schroot, liet tenslotte een Syrische collega trots een foto van zijn auto zien, waarna ie vertelde dat zijn auto was gebombardeerd. Hoe vaak ik ook de beelden op het journaal had gezien, pas toen begreep ik werkelijk mijn privilege.

Dit gaat niet alleen over Zwarte Piet, dit reikt zo ver als etnisch profileren. Dit gaat over bevooroordeeld zijn wanneer een telefoonverkoper Karim heet in plaats van Joost. Dit gaat over een man die voor dezelfde functie een derde meer verdiend dan een vrouw. Dit gaat over die filiaalmanager van de supermarkt die – al dan niet onbedoeld – niet het meisje met het hoofddoekje aanneemt. Niet omdat de beste man (of vrouw) racistische bedoelingen heeft, maar door verborgen angst. Voor elkaar. Het nadeel van de twijfel.

Alleen als we zoiets simpels als Zwarte Piet voor elkaar kunnen aanpassen, zonder daar een kinderfeest mee te verpesten, dan kunnen we zeggen dat we stappen aan het maken zijn. Niet eerder.