Tijd voor zelfreflectie: wat onze reactie op de daden van Israël ons vertelt over onszelf

Misschien ben je niet direct verantwoordelijk voor wat je vrienden doen, maar wel voor hoe jij ze verantwoordelijk houdt voor hun daden.

Moedeloos, uitgeput, cynisch: zomaar een paar woorden om het gevoel van veel mensen te omschrijven na het zien van de beelden van de Israëlische aanval op het tentenkamp in Rafah. Een moreel dieptepunt werd bereikt met het beeld van een man die zijn kind, zonder hoofd, in zijn armen draagt.

Een confronterende waarheid: wij zijn, als Nederland en als het (zelfbenoemde) ‘moreelsuperieure Westen’, medeverantwoordelijk. Ondanks het oordeel van het Gerechtshof in Den Haag dat we hiermee moeten stoppen, levert Nederland nog steeds F-35 onderdelen aan Israël. Ook nemen we onvoldoende verantwoordelijkheid om onze 'goede vriend' Israël te stoppen. Israël negeert de uitspraken van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag om onmiddellijk te stoppen met het militair offensief in Rafah, evenals de verzoeken van de Amerikaanse president Biden en onze demissionaire premier Rutte.

Stel je eens voor dat er tienduizenden onschuldige Israëlische, Amerikaanse of Europese slachtoffers zouden vallen. Welke consequenties zou dat hebben voor de verantwoordelijken? Zouden we dan ook eindeloos discussiëren over waar de rode lijn loopt en hoe het internationaal recht geïnterpreteerd kan worden? Nee, wanneer het om ‘onze beste vrienden’ gaat, gelden andere regels: zero tolerance.

Mijn vriend, mijn reflectie
Iedere keer als er ophef is omdat er te veel onschuldige Palestijnse slachtoffers vallen om nog weg te kunnen kijken, horen we hetzelfde riedeltje. Met allerlei excuses wordt onze ‘vriend’ Israël verdedigd, van ‘we houden Rusland ook niet echt tegen’ tot ‘Hamas is verantwoordelijk voor Palestijnse slachtoffers, want zij gebruiken hen als menselijk schild’. Alles om die vriend niet in de ogen te hoeven kijken en jezelf daarin vertegenwoordigd te zien. Er wordt weleens gezegd dat je het gemiddelde bent van de vijf mensen met wie je het meest omgaat. Dus als dit één van jouw beste vrienden is, wat zegt dat dan over jou? Je deelt soortgelijke normen en waarden, je kijkt op dezelfde manier naar de wereld, en je hebt soortgelijke privileges. Misschien ben je niet direct verantwoordelijk voor wat je vrienden doen, maar wel voor hoe jij ze verantwoordelijk houdt voor hun daden.

Israël bezet al 75 jaar onwettig Palestijns grondgebied met alle verschrikkelijke gevolgen van dien voor de Palestijnse bevolking. Het doet denken aan ons niet zo verre verleden: Nederland heeft dan wel excuses gemaakt voor de slachtoffers en het ‘excessieve geweld’ in Indonesië, maar geen excuses voor dat koloniale verleden en we hebben nog nooit ‘we hadden daar helemaal niets te zoeken’ gehoord. En zo zeggen we dat ook niet tegen Israël en negeren we gemakshalve dat hun daden reflecteren op onszelf.

Historisch besef
Iedere keer wanneer 7 oktober als begin van het geweld in Gaza wordt genoemd, wordt de onwettige bezetting en alle gruwelijkheden en mensenrechtenschendingen die daarvoor hebben plaatsgevonden door de staat Israël genegeerd. Net zoals wanneer 17 augustus 1945 (de dag waarop de Indonesische onafhankelijkheid werd uitgeroepen) als het begin van de onafhankelijkheidsoorlog wordt geframed, en de 300 jaar gewelddadige koloniale bezetting wordt genegeerd of ergens in de zijlijn vermeld. De met ‘Beeld & Geluid IDFA Reframe Award 2023’ bekroonde documentaire van regisseur In-Soo Radstake ‘Selling a Colonial War (Indië Verloren...)’ laat zien hoe met taal en framing een oorlog wordt gerechtvaardigd die nooit had mogen gebeuren. Hoewel het gaat om compleet verschillende contexten, zijn de overeenkomsten niet te ontkennen, zoals uiteengezet in dit artikel van Linda Moerland. Verhalen vormen ons historisch besef, en als deze vanuit één perspectief worden verteld, zijn ze ten minste incompleet.

Het is tijd om eerlijk te zijn over het gedrag van onze vrienden en wat dat over onszelf zegt. Op 27 december 1949 gooit Nederland eindelijk de koloniale handdoek in de ring en erkent, onder grote druk van de Verenigde Naties, de Indonesische onafhankelijkheid. Goede vrienden helpen je soms om richting liefde te bewegen door duidelijke morele grenzen te stellen en daar consequenties aan te verbinden wanneer je zelf verblind bent door haat of vastzit in je eigen gelijk. Wees de vriend die je zelf zou willen hebben.