Tijd om het witte zelfbeeld te veranderen en echt in actie te komen tegen racisme

Wauw, wat een week. De wereld maakte, bij monde van honderdduizenden demonstranten in alle uithoeken van de wereld, een vuist tegen racisme. Ook in Nederland waren er protesten door het hele land. Rotterdam, Utrecht, Maastricht, Enschede, Groningen, jullie maakten me allemaal trots. En dan Eindhoven! Maar liefst 1700 mensen op de been, zo luiden de schattingen. Wat een contrast met Eindhoven in 2018, toen KOZP-activisten werden bekogeld met eieren en blikken bier door agressieve hooligans, vergezeld van racistische spreekkoren. Het overkomt me niet vaak, maar ik heb me deze week trots gevoeld op Nederland.

Waarschijnlijk is het naïef, maar de beelden van de protesten in Rotterdam, Parijs, Berlijn, Bristol, Washington ( now that’s what I call a yuuuge crowd, Trump ) en nog veel meer steden hebben me een heel klein sprankje hoop gegeven. Hoop dat we nu eindelijk iets gaan veranderen. Het is long overdue.

Eigenlijk is het natuurlijk te gênant voor woorden dat de Nederlandse maatschappij, inclusief politiek bestel, zich nu pas gedwongen ziet ongemakkelijke gesprekken over racisme en discriminatie in Nederland te voeren. Maar beter laat dan nooit, toch?

Het is nu aan ons om dit momentum vast te houden en institutioneel racisme in Nederland te slopen. Want het is alive and kicking. Selectief geheugenverlies van Europeanen over onze eigen imperiale en koloniale nalatenschap heeft geleid tot een misplaatst superioriteitsgevoel van Europeanen tegenover Amerikanen wanneer het racisme betreft. Het echte racisme speelt zich in de Verenigde Staten af, hier hebben we hooguit nog wat kleine kreukels glad te strijken. Zo vind je, zonder dat je daar bijzonder veel moeite voor hoeft te doen, al gauw de mening dat het ‘racisme-debat’ vanuit de VS naar Europa is geïmporteerd en hier niet van toepassing zou zijn.

Denk alleen al aan de weerstand die het bij witte mensen oproept als zij wit genoemd worden. Om daarover even de armchair psychologist uit te hangen in een klein zijspoor: witte mensen voelen zich over het algemeen zeer ongemakkelijk bij een adjectief omdat zij zichzelf zien als de standaard, de universele ervaring. Vanwege een lange geschiedenis van wit superioriteitsdenken ziet de witte mens zichzelf al gauw als neutraal en reserveert adjectieven exclusief voor anderen. De witte mens is de neutrale mens en vereist geen adjectief. De niet-witte mens is per definitie anders, afwijkend van de neutrale en universele ervaring van de witte mens, en dient overeenkomstig een adjectief toegewezen te krijgen.

Wij, Europeanen vinden het een stuk makkelijker en gemakkelijker om racisme elders te bespreken dan dat we het vinden om institutioneel racisme in eigen achtertuin aan te kaarten, zoveel is inmiddels duidelijk. Vandaag las ik dat boeken over (anti-)racisme als zoete broodjes over de toonbanken van Nederlandse boekwinkels vlogen. Wederom ervoer ik een moment van trots en optimisme.

Mensen lijken zich het er niet zo gemakkelijk van af te maken dit keer. Het blijft niet bij hashtags en likes. Nederlanders schaffen massaal boeken aan om zichzelf te onderwijzen. Wel zijn veel van de boeken die in de afgelopen dagen niet aan te slepen waren veelal geschreven door zwarte Amerikanen. Daar is niets mis mee, want veelal zijn het uitstekende bronnen. Wel is het nu aan ons om het huidige momentum te benutten in de Nederlandse context: moedig voorwaarts om de eigen maatschappij te ontdoen van institutioneel racisme.

De witte mensen die dit lezen roep ik graag op om de daad bij het woord te voegen. Doneer tijd of geld aan Stichting Nederland Wordt Beter of New Urban Collective. Doe je huiswerk via withuiswerk.nl. Word lid van Bij1. Onderteken de open brief ‘Solidariteit met KOZP’. Laat je collega’s niet wegkomen met racistische grappen.

Kijk of je talenten hebt die kunnen helpen. Vraag aan je politieke partij hoe zij de komende jaren institutioneel racisme zullen bestrijden, en vergeet daarbij niet de wetswijziging politiegeweld. Vraag ze ook of ze zich eindelijk eens durven uit te spreken tegen Zwarte Piet of vóór het demonstratierecht van antiracisme-activisten. De mogelijkheden zijn legio.

Onthoud wel dat wij witte mensen niet centraal staat in dezen. Onze kracht zit ‘m in ons privilege, dat we kunnen gebruiken voor bewustwording en voor het versterken van de stemmen, initiatieven en organisaties van zwarte Nederlanders en Nederlanders van kleur.