Tien redenen waarom GroenLinks niet moet gaan regeren met de VVD

Mark Rutte is een sluwe politicus. De tweestrijd die hij zo graag wilde heeft hij gekregen, niet met Geert Wilders, maar met… Recep Tayyip Erdoğan. Dit onverwachte, maar handig uitgebuite conflict heeft Rutte alsnog de premierbonus bezorgd, waardoor de VVD de grootste partij is gebleven. Rutte-III met het CDA en D66 ligt voor de hand, maar er moet nog iets bij. GroenLinks staat daarom als potentiële ‘kingmaker’ nu voor de existentiële keuze: meeregeren of in de oppositie? Ik zeg: niet doen. Om de volgende tien redenen:

1 GroenLinks is in de persoon van Jolande Sap al eens vreselijk in het pak genaaid door Mark Rutte: bij de beslissing om de militaire missie in Kunduz te steunen. Die meegaandheid heeft de partij gespleten en tot 4 zetels teruggebracht.

2 GroenLinks zal de progressieve bijwagen zijn van een kabinet dat verder zal bestaan uit ‘doe normaal’-moralisten en Wilhelmus-nationalisten (kortom: ‘Wilders light’) die bovendien een rechts sociaaleconomisch beleid voorstaan. D66 is cultureel liberaal maar ook voorstander van de rechtse meritocratie. Pechtold predikt dan wel de kansengelijkheid, maar uitsluitend via het langetermijn traject van ‘onderwijs, onderwijs, onderwijs’; hij voelt weinig voor herverdeling van de rijkdom van boven naar beneden.

3 Rutte acteert ‘groen-rechts’ en zal een beetje verder moeten vergroenen onder druk van D66, maar een werkelijke omslag naar langetermijndenken en groene duurzaamheid is alleen mogelijk door meer macht voor radicalere partijen als GroenLinks en de Partij voor de Dieren.

4  Over 4 jaar (of eerder) is Nederland Rutte-moe en nog veel harder toe aan meer sociale gelijkheid en rechtvaardigheid. D66 heeft zich dan gecompromitteerd met rechts beleid en verliest.

5  Jesse Klaver vertelde me een tijdje geleden dat hij een 7-jaren plan heeft: ‘Het hoeft niet bij deze verkiezingen te gebeuren, maar bij die daarna’, dus bijvoorbeeld in 2021. Als hij premier wil worden, dan moet hij niet zijn glazen ingooien door dat plannetje in te korten. Kortetermijndenken past niet bij GroenLinks. Het Grote Verhaal is nog lang niet af. En Jesse zelf ook niet.

6  De beweging die GroenLinks onder Klavers inspiratie is gestart kan in de oppositie uitgroeien tot de leidende kracht op links. De PvdA is verder gespleten, en heeft massa’s kiezers zien vertrekken naar GroenLinks en naar de SP (en helaas ook naar de VVD en de PVV). De strategie om de sociaal-liberale en klassiek-sociaaldemocratische vleugels bij elkaar te houden in de beruchte ‘spagaatstand’ is definitief mislukt. GroenLinks is op zijn beurt sociaaldemocratischer geworden. De SP heeft zich gehandhaafd maar surplace , en lijkt geen dynamische kracht te zijn. Misschien kan een nieuwe leider als Ron Meyer daar verandering in brengen.

7 GroenLinks kan en moet de oppositie gebruiken om nauw samen te werken met de PvdA, in de richting van fusie. Zowel programmatisch als tactisch gezien is daar alle reden voor. Dan zou er een blok ontstaan van 23 zetels: de tweede partij van het land en groter dan PVV, CDA en D66.

8 Na de zenuwslopende presidentsverkiezingen in Oostenrijk wordt ook in Nederland de politieke constellatie van de toekomst zichtbaar: groen, links, (sociaal)liberaal en pro-Europees tegenover nationalistisch en populistisch rechts: liberale democraten tegenover illiberale democraten, voorstanders van de open, diverse samenleving tegenover degenen die de grenzen willen dichtgooien en ‘onder ons’ willen blijven. Die nieuwe progressieve coalitie gaat net als de nationalistische Internationale deels voorbij aan de traditionele links-rechts tegenstelling. Maar behalve voor de gastvrije samenleving en een geweldsarme Europese beschaving, blijft zij strijden voor radicale sociale gelijkheid: een strijd die urgenter is dan ooit.

9 In Nederland is de opmars van de populisten tot staan gebracht. Dat is een signaal voor heel Europa, met name voor Frankrijk, waar in de nieuwe politieke constellatie Emmanuel Macron tegenover Marine le Pen staat opgesteld. De landen van het Nee van 2005 kunnen in 2017 allebei Ja zeggen. En als Duitsland Schulz kiest als nieuwe kanselier (maar Merkel is ook goed), dan is Europa voorlopig gered. Laat die nieuwe politieke constellatie verder rijpen, niet alleen in Nederland (denk aan de komende gemeenteraadsverkiezingen) maar ook in Europa.

10 Politieke macht is nodig en nuttig, want je kunt er de maatschappij mee veranderen. Maar macht is ook gevaarlijk, en eigenlijk ‘nooit in goede handen’, zoals de socioloog Van Doorn zei. Ook GroenLinks zal onvermijdelijk door de macht worden gecorrumpeerd, en moet zich van dit risico blijvend bewust zijn, ook in de oppositie. Het is dan ook beter dat Jesse Klaver nog even wacht met de macht, zodat hij en zijn fractieleden alert blijven voor zelfkritiek en zelfrelativering kunnen oefenen. Dat maakt hem over een paar jaar tot een betere premier en zijn collega’s tot betere ministers. In plaats van nu in allerlei machtsspelletjes verstrikt te raken als vierde wiel aan een wagen die rechtsaf slaat.

De verleiding van de macht heeft GroenLinks in het recente verleden al genoeg problemen bezorgd. De sfeer van ‘aan tafel willen zitten’ en ‘mee willen doen’, die Jolande Sap van Femke Halsema heeft geërfd, heeft veel kwaad gedaan. Daarom raad ik Jesse Klaver aan: niet doen. Nu nog niet.