The Mapping Journey van 'gelukszoekers'

Goede kunst is bijna altijd goed en zéker op haar best binnen de juiste context. Tijd, plaats, door wie en waarom gemaakt. Alles heeft invloed op de ervaring.

Afgelopen week bezocht ik de preview van de Biennale in Venetië en in de Arsenale waar de grote tentoonstelling met als thema 'foreigners everywhere' te zien was, was een zaal ingericht met acht grote schermen waarop steeds een kaart te zien was, en de hand van iemand die, terwijl je de persoon hoorde vertellen, met een pen de route tekende vanaf het moment dat hij zijn land had verlaten op weg naar een veiliger of beter leven.

Het is ontzettend knap om met zó weinig middelen, zonder dat je een persoon in beeld ziet, vluchtelingen of migranten (weer) menselijk te maken. Ineens gaat het niet meer over of iemand wel 'echt een vluchteling is'. En de term 'gelukszoeker' draagt ineens iets heel erg verdrietigs met zich mee.

De acht ontzettend indringende video's zijn gemaakt door Bouchra Khalili en samen vormen ze de installatie 'The Mapping Journey'. Ik heb een opname gemaakt van een van de projecties, om een idee te krijgen:

Hoewel de video's al wat ouder zijn (2008 - 2011) waren ze vorige week - en zijn ze vandaag zelfs nog meer - actueel. Groot-Brittannië heeft een nieuwe wet goedgekeurd en gaat migranten uitzetten naar Rwanda. Volg die lijn op de kaart voor de grap eens in je hoofd en realiseer je de waanzin en de wanhoop van de mensen die dit overkomt, na een reis die meestal al lang, moedeloos, zwaar en complex was voor ze op dit vliegtuig richting midden Afrika worden gezet.

En hier in Nederland wordt er binnen de formatiekamer gepraat over het uitroepen van een 'asielcrisis'. Niet omdat er een asielcrisis is, (hooguit een zelfgecreëerd opvangprobleem) maar omdat mensenrechten dan aan de laars gelapt kunnen worden en we vluchtelingen niet (of minder) op hoeven te vangen. Ook het recht op gezinshereniging (een mensenrecht) kan zomaar ineens (deels) overboord gegooid worden.

Met dit nieuws komt 'The Mapping Journey' van Bouchra Khalili nog meer binnen. Het contrast met hoe er, doordat er de afgelopen 20 jaar actief werk van is gemaakt om mensen die buiten onze landsgrenzen zijn geboren te dehumaniseren, te omschrijven als tsunami of andersoortige rampspoed, kan haast niet groter worden.

Tegelijk zie ik dat de weg naar de afgrond sneller dan ooit lijkt te gaan.

Wat dat dan is, die afgrond? Het niet meer weten dat we allemaal mens zijn. Dat we allemaal hetzelfde zijn. Met dezelfde gevoelens, dezelfde wensen en op papier - zo lang als het nog duurt - dezelfde rechten.

Kleine kans dat Caroline van der Plas, Geert Wilders, Dilan Yesilgöz en Pieter Omtzigt de Biennale in Venetië gaan bezoeken. Toch hoop ik dat ze het wél doen. Want de tijd en de plaats en de context zijn perfect.