Terugkeer-deal veroorzaakt onrust onder Marokkaanse Nederlanders

Het Nederlandse kabinet heeft de afgelopen twee jaar angstvallig gezwegen over de repressieve praktijken van Marokko en nu lijkt die zwijgzaamheid officieel beleid te zijn geworden.

Na het lezen van het artikel over “de terugkeer-deal” met de Marokkaanse autoriteiten (NRC, 1 oktober 2022), appte een vriend mij: 'Wel linke soep dit Said. Zou het ook kunnen betekenen dat Marokko bijvoorbeeld een zwarte lijst opstuurt naar Nederland om activisten op te pakken, vraag je je af.

Deze opmerking is tekenend voor de reactie van veel Marokkaanse Nederlanders op de berichtgeving over de bilaterale onderhandelingen rondom de 'terugkeer-deal.' Inzet van die onderhandelingen is onder andere de verkenning van een uitleveringsverdrag tussen Marokko en Nederland.

Het is duidelijk dat de koopman veel sterker was dan de dominee tijdens de onderhandelingen van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken met het regime in Rabat. Hoewel nog niet alles duidelijk is, zal de Nederlandse overheid veel moeten gaan inleveren in ruil voor de terugname van Marokkaanse asielzoekers, de zogenaamde “veiligelanders”. De Nederlandse overheid zal, naast de andere toezeggingen aan Rabat, in elk geval zwijgen over de schendingen van mensenrechten in Marokko. 

Hoe dit voornemen zich verhoudt tot de tweets van Wopke Hoekstra tijdens de VN-top vorige maand laat zich slechts raden. De minister sprak over ‘the right to be and express yourself’ dat hij omschrijft als een fundamenteel mensenrecht dat Nederland altijd zal verdedigen. In een andere tweet sprak hij zich uit voor vrije en pluralistische media. Beide rechten worden in Marokko op grote schaal geschonden. Human Rights Watch heeft recentelijk hierover uitgebreid gerapporteerd. Het Nederlandse kabinet heeft de afgelopen twee jaar angstvallig gezwegen over de repressieve praktijken van Marokko en nu lijkt die zwijgzaamheid officieel beleid te zijn geworden.

Een ander punt dat veel vragen oproept, is de houding van de Nederlandse overheid ten aanzien van Marokkaanse politieke vluchtelingen zoals bedreigde journalisten en Hirak-activisten die wel aanspraak konden maken op een vluchtelingstatus. 

Marokko wil een uitleveringsverdrag met Nederland sluiten en het ziet er naar uit dat men zo'n verdrag al aan het verkennen is. De vrees is dat een dergelijk verdrag grote gevolgen zal hebben voor de Marokkaanse Nederlanders die de Marokkaanse overheid als verdacht of zelfs crimineel aanmerkt. Zal Nederland ermee instemmen om Nederlanders van Marokkaanse afkomst uit te leveren? De zekerheid dat dit niet zal gebeuren is er nu niet. Wat we wel zeker weten is dat de Nederlandse overheid gezwicht is voor de chantagepolitiek van Marokko. Freedom House waarschuwde recent in haar rapport al over repressie van tegenstanders in de diaspora middels uitleveringsverdragen.

De positie van de Marokkaanse Nederlanders is ook onderwerp van het gesprek tussen beide landen. De Marokkaanse minister van Buitenlandse Zaken, Nasser Bourita, verklaarde op 3 februari 2022 dat hij een telefonisch gesprek had met de heer Hoekstra. Tijdens dit gesprek zouden beide heren hebben gepraat over de rol van “de in Nederland gevestigde Marokkaanse gemeenschap” als pijler van het bilaterale partnerschap. De Marokkaanse Nederlanders zijn voor de Marokkaanse overheid geen individuele, Nederlandse burgers, maar een vracht pionnen in de Marokkaanse diaspora-politiek. Minister Wopke Hoekstra vindt het kennelijk legitiem om Nederlandse burgers inzet te maken van de samenwerking en onderhandeling met een buitenlandse staat. Saillant detail in dit verband, is de gezamenlijke verklaring van de Marokkaanse politie, inlichtingendiensten en geheime politie uit 2020 waarin staat dat zij een aanklacht hebben ingediend tegen (kritische) burgers die in het buitenland wonen.

De onzekerheid over wat de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken zal toegeven in de “verkenningsgesprekken” met zijn Marokkaanse ambtgenoot, veroorzaakt veel onrust onder Marokkaanse Nederlanders. Deze verkenning is onderdeel van een 'actieplan' tussen Nederland en Marokko, dat beide landen in juli vorig jaar zijn overeengekomen. De Tweede Kamer mag dit heimelijke plan niet inzien. Herhaaldelijke verzoeken van Kamerleden mogen niet baten.

Deze onzekerheid is de achtergrond van de opmerking van mijn vriend. Het is ook de reden voor veel initiatieven richting de Kamerleden. De hoop is nu gevestigd op de Tweede Kamer, met name de coalitiepartijen, dat zij de Nederlandse principes en de Nederlandse burgers niet zullen inruilen voor het uitzetten van een groep afgewezen asielzoekers. Een groep waarover terecht grote zorgen zijn in onze samenleving.