Technologie is niet de toverstok voor de problemen

We leven in een tijd met veel crises. Ik spreek de afgelopen periode vaak tegen mijn eigen belang in als het gaat om de miljardenindustrie genaamd, ‘BigTech’. Dat heeft niet alleen te maken met het kwaad dat deze techbedrijven aanrichten, maar meer met de vraag: wat heeft BigTech de afgelopen tijd eigenlijk gedaan aan catastrofes zoals de coronacrisis, klimaatverandering , de problematiek binnen de politiek, de bestrijding van racisme en discriminatie, de groeiende vermogensongelijkheid , het aantal zelfdodingen onder tieners dat een stijgende lijn vertoont, kansenongelijkheid en een toeslagenaffaire die velen van ons heeft teleurgesteld?

Het antwoord luidt: ze hebben minimaal een aantal van deze problemen veroorzaakt, en we moeten ervoor waken om er in  vol vertrouwen op te rekenenen dat ze onderdeel van de oplossing gaan worden. Ik vrees dat hoe meer mensen ik zie die zich door Amsterdam rotfietsen om een pak cornflakes of hamburger binnen de kortst mogelijke tijd te bezorgen, hoe meer we dan techbedrijven en gemak gaan verheerlijken, terwijl we het zicht verliezen op wat werkelijk belangrijk is: hoe verslaan we de uitdagingen van de moderne tijd?

Ik ben van een optimist met een prestatiedrang in de techindustrie veranderd naar een pessimist met het besef dat veel van de moeilijkheden van vandaag niet opgelost kunnen worden door technologie. De flitseconomie leidt weliswaar tot meer gemak, maar niet tot meer geluk. Sterker nog: het maakt de kloof tussen armoede en rijkdom ‘zichtbaarder’ onder millennials. Een ‘generatie’ die elkaar nu loopt te bedienen, omdat wij een stelletje luie gewoontedieren zijn. Daardoor zal de bestel- en bezorghausse nog lang bestaansrecht behouden en hoewel de bezorger er misschien wegens de drukte ‘magertjes’ bij loopt, zal de ‘stadsyup’ met zijn luxueuze leventje er niet gezonder noch vitaler van worden.

Denk nu niet ik voorbestemd ben één van de talloze azijnzeikers in het bejaardenhuis te worden. Mijn bovenstaande persiflage van de digitalisering van onze samenleving dient simpelweg om de duistere kant van de technologische utopie weer te geven. Of liever gezegd dystopie. Niet alles valt BigTech te verwijten; de ‘boomer’ is de schuldige die er nu achterin de klas van opkijkt dat hun idiote, zweverige hippie-ideeën tot de vernietiging van het traditioneel onderwijssysteem hebben geleid, evenals een minister-president die tijdens het barbecuen van een koteletje lachend zegt dat we nu niet moeten doorslaan met het klimaat. Jeff Bezos leidt wellicht aan grootheidswaanzin door te denken dat hij met zijn Freudiaans spektakel alle vuilnis in de prullenbak van het heelal kan storten, maar Amazon was niet echt de veroorzaker van de opwarming van de aarde. En ook als Mark Zuckerberg een strenger beleid zou hanteren op het verspreiden van desinformatie rondom de pandemie, dan nog zullen er steeds twijfels blijven over vaccinaties.

Het is onmiskenbaar dat technologie de mensheid verder heeft geholpen maar we moeten, mijzelf incluis, er met een scherpere blik naar kijken om de keerzijde te zien. In plaats van het belang van de technologie te overwaarderen. De industrie gedraagt zich al jaren als een olifant in de porseleinkast en trompettert ondertussen over disruption.

Er wordt nog steeds getwijfeld over  de manier waarop het kabinet Rutte III ons heeft misleidt. De verwoestende gevolgen van het wanbeleid zien we niet graag onder ogen. Het is vaker voorgekomen in het verleden: Hans Daalder, schrijver van het boek   Vier Jaar Nachtmerrie: De Indonesische Kwestie , noemt bijvoorbeeld de grote fout van Drees dat hij akkoord ging met de Tweede Politionele Actie een ‘omstreden beslissing’. Ik noem het als voorbeeld omdat ik dit weekend mijn grootvader gedenk naar wie ik ben vernoemd, Johan Christiaan Osieck, een oud KNIL-militair die ik helaas nooit in levende lijve heb ontmoet. Zonder de technologie was ik er trouwens nooit achtergekomen dat ik ben vernoemd naar mijn opa omdat mijn vader er vroeger niet echt spraakzaam over was. Ik typte als nieuwsgierige middelbare scholier op een dag mijn naam in bij Google en ontdekte toen zijn Japanse Interneringskaart.

Ik maak mij ook zorgen over wat technologie echt niet kan veranderen. Eén van de ideeën waar de meningen over verschillen, is bijvoorbeeld het gebruik van kernenergie. Dat zou het vernietigen van bossen tot een halt kunnen brengen. Maar die keuze is dusdanig omstreden dat er niet veel stappen voorwaarts zijn gemaakt. Ik ben één van de voorstanders van kernenergie en denk net als deze drie Groenlinks-mannen dat we er niet meer langer bang voor hoeven te zijn. Ik had een dergelijk standpunt nooit verwacht in kringen van een linkse partij.

Mijn dankbaarheid is wel groot voor de data die dankzij technologie beschikbaar is, waardoor wetenschappers en analisten de gevolgen van klimaatverandering beter leren begrijpen. Dankzij de grote stappen die we hebben gemaakt met onder andere de innovators van elektrische auto’s zoals Mate Rimac én Elon Musk, is een verschuiving in het transport- en energienetwerk voor politici en de burgers tastbaarder geworden.

De overige diepgewortelde problemen zijn nog lastiger bij de horens mee te vatten. Het blijft verleidelijk om onze problemen verkeerd te diagnosticeren en ons geld in te zetten op oplossingen die zelfsturend lijken. Technologie is geen toverstok en er zijn geen snelle echte oplossingen die er echt toe doen.

Dat klinkt pessimistisch maar laten we met zijn allen niet onze focus verliezen en ons richten op de catastrofes die er plaatsvinden. Maar toch: vergeet vooral niet om met enige regelmaat een glimlach te tonen aan je buurman of collega. Dat kan ook hun wereld verbeteren. Je moet het wel zelf doen. Terwijl ik dit schrijf, valt mijn blik op een wandspreuk die ik ooit eens bij de Xenos heb gekocht: be the reason someone smiles today.