Switch van meer naar minder zal de moeilijkste transitie zijn

De hoge inflatie, de oorlog in Oekraïne en de energie- en klimaatcrisis maken het leven van alle inkomensgroepen tot en met de middeninkomens zwaar. De diepe zakken van de overheid om het ergste leed voor burgers te verzachten zijn na de coronapandemie en het instellen van een energieprijsplafond volkomen leeg. De burgers zullen het voortaan zelf moeten oplossen en vindingrijk moeten worden om met een te krappe portemonnee de gestegen kosten van het levensonderhoud het hoofd te blijven bieden.

Alle generaties in voornoemde inkomensgroepen, geen enkele uitgezonderd, hebben daar moeite mee. De ouderen omdat zij de verzorgingsstaat nog hebben meegemaakt die gebaseerd was op solidariteit, waar voor elk maatschappelijk probleem met een financieel randje wel een oplossing voorhanden was. De jongere generatie burgers omdat zij opgegroeid zijn vanuit het bewust stimuleren van individuele vrijheden als basis van een meer liberaal georiënteerd marktdenken. De rol van de overheid moest zoveel mogelijk worden terugdrongen als de markt die rol naar verwachting beter zou kunnen vervullen en de meeste jongeren waren via hun ouders gewend dat de welvaartsbomen tot aan de hemel reikten. Veel (over)consumptie werd met geleend geld of schulden gefinancierd.

In de huidige participatiesamenleving zien we de negatieve gevolgen van minder solidariteit, meer marktwerking en meer individualisering glashelder terug. De marktwerking laat goed zien dat bedrijven als Shell en AH/Delhaize megawinsten kunnen draaien terwijl de consumenten slechts extreem hoge prijzen zien aan de pomp en in de supermarkt. Terwijl die hoge winsten nu juist de logische uitkomst zijn van liberale marktwerking.

De doelstelling winstmaximalisatie staat centraal. Aandeelhouders zijn de enige rechthebbenden, na belastingheffing, op voornoemde megawinsten. Het gaat daarbij onder meer om pensioenfondsen die als aandeelhouders bij grote ondernemingen de belangen van werknemers behartigen om een zo hoog mogelijk pensioen te kunnen borgen.

Met voornoemde bizarre uitkomsten zit Nederland thans dan ook behoorlijk in de maag.

Verder blind doorgaan op de ingeslagen weg van een steeds meer terugtredende overheid op velerlei terreinen is niet goed. De overheid is verplicht om de teugels weer strak in de handen te nemen zoals zij bijvoorbeeld thans zichtbaar maakt op de woningmarkt. Maar ook het dominant zijn van het individualisme zal moeten veranderen in veel meer solidariteit.

Door krimp van de beroepsbevolking en vergrijzing naast de klimaat- en energietransitie zal voor grote groepen burgers de welvaart minder worden. Dat hoeft niet erg te zijn als met minder koopkracht de behoeften ook meer op die lagere koopkracht zullen worden afgestemd.

En juist dat laatste zal de komende jaren de moeilijkste transitie zijn voor alle burgers. Geen generatie uitgesloten.