Superrijken moeten tijdens de coronacrisis de daad bij het woord voegen

Het lijkt inmiddels een eeuwigheid geleden, maar afgelopen januari pleitte een groep van 121 superrijken op het World Economic Forum in Davos voor hogere belastingen. In een open brief werd aan de kaak gesteld dat veel superrijken zich via belastingparadijzen onttrekken aan het betalen van belasting en dat dit zorgt voor toenemende ongelijkheid in de samenleving. De ondertekenaars van over de hele wereld, onder wie ruim honderd Amerikaanse miljonairs, Disney-erfgenaam Abigail Disney en voormalig Unilever-topman Paul Polman, riepen andere superrijken op zich in te zetten voor een eerlijker belastingstelsel in hun land.

Niets veranderd De oproep leek nobel, maar sorteerde geen effect. Zo zei premier Mark Rutte in een eerste reactie dat rijken in Nederland al genoeg belasting betalen en dat hij niet van plan is om het belastingstelsel te herzien. Om over Donald Trump nog maar te zwijgen. Hij verlaagde juist de belasting voor rijken bij zijn aantreden als president en geeft geen blijk van heroverweging.

Coronacrisis De brief in Davos is door de coronacrisis naar de achtergrond verdreven, maar de oproep is, juist in deze tijd, relevanter dan ooit. Door de coronacrisis zullen economieën wereldwijd in stevige recessies belanden en belastingopbrengsten evenredig teruglopen. Vooralsnog nemen regeringen uitzonderlijke economische maatregelen om de crisis te bezweren, maar er komt een moment dat het begrotingsgat dat nu ontstaat gedicht moet worden. Actie is nu nodig om te voorkomen dat enkel modale werknemers en ondernemers hiervan de rekening betalen en de publieke sector na de bankencrisis in 2008 opnieuw vakkundig wordt uitgekleed.

Het is goed dat de ondertekenaars pleitten voor hogere belastingen, maar het onttrekt hen niet aan de verantwoordelijk nu al zelf de daad bij het woord te voegen. Zo zijn er drie concrete mogelijkheden voor de superrijken om de zoete boodschap van hun brief doeltreffend in de praktijk te brengen.

Netwerk Ten eerste, door frequent gebruik te maken van hun invloedrijke netwerk kunnen de ondertekenaars druk uitoefenen op regeringsleiders om hoger belastingen af te dwingen. Regeringsleiders maken wetgeving, maar de invloed van superrijken hierop is groot.

Neem bijvoorbeeld Paul Polman, die eerst minder belasting wilde betalen en nu opeens meer. Hij vroeg in 2017 premier Rutte nog om de afschaffing van de dividendbelasting: een cadeau van 1,9 miljard euro van de Nederlandse belastingbetaler aan multinationals. De afschaffing ging uiteindelijk niet door, maar het zou Polman sieren wanneer hij zijn goede relatie met Rutte ook inzet om zijn pleidooi voor hogere belastingen kracht bij de zetten.

Hogere lonen Ten tweede kunnen superrijken realiseren dat werknemers meeprofiteren van de winst van hun bedrijven. Talrijke multinationals weten al jarenlang winst te maken, waar alleen aandeelhouders van profiteren. Door bij winst de lonen van werknemers te verhogen, wordt de afstand tot managers met een topbeloning verkleind. Hogere lonen leiden vervolgens tot meer belastingopbrengsten in belastingparadijzen als Nederland, waar meer belasting wordt geheven op inkomen dan op vermogen.

Aandelen Tot slot kunnen superrijken aandelen toekennen aan de werknemers van de bedrijven die zij bezitten. Hiermee vervaagt geleidelijk de scheidslijn tussen werknemers en aandeelhouder. Zo krijgt de werknemer als aandeelhouder dividend uitgekeerd wanneer het bedrijf winst maakt en indien de aandelen in waarde stijgen, profiteert de werknemer hiervan mee.

De beursgang van de Amsterdamse betalingsverwerker Ayden in 2018 is hiervan een goed voorbeeld. Het voltallige personeel, tot aan de barista aan toe, profiteerde daarvan mee. Bovendien bieden aandelen de werknemers het recht op inspraak bij ingrijpende beslissingen. Op deze manier kunnen ze meebeslissen over eventuele exorbitante salarisverhogingen van de bedrijfstop en een fatsoenlijk loon veiligstellen bij eventuele fusies of overnames.

Nee, het schrijven van een brief is niet voldoende. Net als het tijdelijk inleveren van een deel van het salaris of beloning in deze crisistijd. Als superrijken daadwerkelijk een verandering teweeg willen brengen dan moeten ze de pen neerleggen en de daad bij het woord voegen. Zonder actie blijft de brief in Davos niets anders dan zelfpromotie verpakt in valse bescheidenheid.