Succes op school moet anders gedefinieerd worden

Het doel van het onderwijs is mensen kennis en vaardigheden bij te brengen die zij nodig hebben om volwaardig te kunnen functioneren in de maatschappij. Sommige kennis en vaardigheden zijn zo basaal dat iedereen ze bij de hand moet hebben. Denk daarbij aan lezen, schrijven en rekenen of de beginselen van aardrijkskunde, geschiedenis en biologie. Al snel blijkt echter, dat de aanleg van de leerlingen sterk verschilt en dat er vaak een verband bestaat tussen die aanleg en hun ambities. Vandaar dat in het onderwijs naast elkaar verschillende stromen bestaan die een leerling in staat stelt zich zoveel mogelijk naar eigen aanleg te ontwikkelen. Dat is maar goed ook, want we hebben in de maatschappij specialisten nodig van zeer uiteenlopend kaliber, van schoonmaker tot hersenchirurg en van IT-er tot timmerman. In alle gevallen leert het onderwijs je om je hersens en je handen te gebruiken. Er wordt de laatste tijd nogal eens gezegd dat het vooral om competenties gaat, want dankzij het internet en zo kun je alles wat je wilt weten, gemakkelijk opzoeken. Parate kennis is dan niet meer zo belangrijk. Dit is een gevaarlijke misvatting. Om effectief naar informatie te kunnen zoeken en om die vervolgens op haar merites te kunnen beoordelen, heb je een stevig fundament aan parate kennis nodig. Ook moet je een aantal vaardigheden beheersen. Zonder die basiskennis en zonder de vaardigheden om daar iets zinnigs mee te kunnen doen, verzuip je om zo te zeggen in de draaikolken van het internet. Niettemin lees Ik: "Druk op prestaties en selectie ? iets waarvan in het Nederlandse onderwijsstelsel van hoog tot laag sprake is ? kan niet alleen de eigenwaarde en de motivatie van individuele kinderen ondermijnen, maar ook de interactierituelen in de klas en daarmee het collectieve leerproces." En: "Daarbij oriënteer ik me op Martin V. Covington, die pleit voor nieuwe definities van succes en falen, in termen van individuele doelen die studenten zichzelf stellen en waarvoor ze hun best willen doen. Door op school zinnige dingen goed te doen kunnen leerlingen zelfvertrouwen verwerven, kunnen ze hun nieuwsgierigheid en verwondering voeden, en kan worden tegengegaan dat hun wil tot leren verlamd raakt". Dit is reactionaire taal. Het is de beste manier om te garanderen dat kinderen die van huis uit niet veel sociaal en cultureel kapitaal hebben meegekregen (ja, ja, aankomen met jargon, ik kan er ook wat van als het moet) dat kinderen die het thuis niet getroffen hebben en niet zijn opgegroeid tussen de Bachplaten en de bibliotheek, dat die onder aan de ladder al op de eerste sporten struikelen. In de school gaat het om kennisoverdracht en het beste uit de leerlingen halen, gaat het om de hand reiken en ook eisen stellen. Een leraar die eisen stelt, onderwijs een belangrijk element in het maatschappelijk functioneren: dingen komen je niet altijd aanwaaien en je krijgt ze zelden cadeau. Veel is niet leuk, maar wel belangrijk. Het is niet alle dagen feest, maar het is vaak buffelen. Als je dat niet internaliseert, komt er weinig van je terecht namelijk.

Als ik het goed begrepen heb dan bedoelt mevrouw Van Daalen het volgende. Een te sterke focus op meetbare prestaties kan voor een bepaalde leerlingen een gevoel van onzekerheid veroorzaken. Dat gevoel van onzekerheid is ongunstig voor hun leerprestaties. Naast de leerprestaties zou bovendien ook de motivatie van de betreffende leerling mee moeten tellen in de totale beoordeling. Leraren dienen dat zelfvertrouwen te stimuleren, waarvoor vanuit de branche voorstellen bestaan. Maar nu concreet: wat gaat er morgen anders na het lezen van deze visie? Hoeveel van deze visies bestaan er al naast elkaar? Maar ook, wanneer steken onderwijzers de hand in eigen boezem? Is het niet zo dat goed leren lezen, schrijven en rekenen de basis vormen voor de latere schoolopleiding. Is het sinds mensenheugenis al niet zo dat naast ouders ook onderwijzers bijdragen aan de opvoeding, en daar mee ook aan het zelfvertrouwen? Mijn vraag is eigenlijk: waarom bereikt het huidige onderwijs deze basisresultaten niet of onvoldoende?

Wat is nou precies de bedoeling? Leerlingen goed beoordelen als ze heel gemotiveerd tot niets komen? Leerlingen een schouderklopje geven als ze iets met hun handen kunnen zonder hun hoofd daarbij te gebruiken? Ik zie werkelijk niet wat er mis mee is met het "streven om leerlingen te brengen tot het maximale waartoe deze intellectueel in staat zijn". Sterker nog: dat lijkt me nou juist de kerntaak van het onderwijs. Als iemand goed is met zijn handen (bijvoorbeeld een timmerman) dan voegt hij enorm veel waarde aan zijn werk toe als hij goed kan meten en rekenen, zodat hij zelf iets kan ontwerpen. Alleen goed met je handen zijn, zonder je hoofd maximaal aan te spreken, leidt alleen maar tot onrendabelen die hun leven lang rond het minimumloon blijven hangen. Daar zit niemand op te wachten. Zeker de leerling niet.

werkgevers proberen sollicitanten op geschiktheid te selecteren. Een van de weinige 'harde' variabelen daarbij is het behaalde diploma. De auteur wil deze variabele verwijderen maar komt niet met een alternatief. Sinds de jaren zestig is het onderwijs achteruit gegaan van top van europa naar bungelend onderaan. Veel draconische ingrepen door invloed van deskundologen (zoals de auteur) die Het Licht hadden gezien. Kinderen moeten gewoon hun best doen op school, anders halen ze hun diploma niet en vinden ze straks geen baan. Docenten moeten goed les geven. Ouders moeten in de gaten houden dat hun kinderen goed hun best doen. Zo, dat was toch niet zo moeilijk?

Met alle respect, maar het nederlandse onderwijssysteem is absoluut NIET in de top van de landen, die het meest `presteren' van hun leerlingen eisen. Ga eens naar Azië, vooral in China, Korea of Japan ... Over druk gesproken op leerlingen ... Daar zijn er toetsen en als je faalt (niet bij de hoogste top behoort) is voor de rest van je leven bepaalt dat je nooit veel geld zult verdienen of aanzien zult hebben. Ik zeg niet dat wij dat systeem moeten overnemen, maar te doen alsof de nederlandse jeugd onder onmenselijke druk staat zoals nergens anders, is gewoon pertinent een verzinsel. Verder stelt vander Horst terecht dat het gebruik van informatie zoals op het internet juist MEER parate kennis vereist. Anders is namelijk een correcte beoordeling van de brij niet mogelijk. Motivatie is belangrijk, en moet ook zeker gestimuleerd worden, maar zij kan niet de plaats innemen van prestatie of kennis. Nu zal dat ook niet helemaal de bedoeling zijn van de auteur, maar met mooie goed-bedoelde ideologische woorden is in het nederlandse onderwijs al veel kapot gemaakt. Vergeten wordt steeds weer dat de tijd op school beperkt is. Als je tijd en energie aan A besteedt, kun je minder tijd aan B besteden. Soms kun je dingen samenvoegen, maar synergie is niet eindeloos. Je moet ook keuzes maken - en kennisoverdracht en prestatie blijven de HOOFDtaak van een school.

Wat ik heel wrang mis in ons schoolsysteem is iets van laten we zeggen een "onderwijseffectrapportage". Met ingehoude woede denk ik terug aan mijn schooltijd toen het tamelijk gewoon was dat een leerkracht biologie of aardrijkskunde dingen zei als "na dit proefwerk kun je deze stof vergeten want die komt verder niet meer terug". Waarom niet eens een test gedaan welke dingen mensen die de school hebben verlaten 1. na drie jaar nog weten 2. na zes jaar nog weten 3. welke kennis ze nooit hebben gebruikt en nooit verwachten te zullen gebruiken. 4. Kennis die in een paar tellen te vinden is op internet zonder dat je dat ooit uit je hoofd zou hebben moeten leren. Mij viel op hoe ik bepaalde schoolkennis in mijn hele leven nooit meer nodig had totdat mijn kinderen en pleegkinderen daarmee op school werden geconfronteerd en ik ze daar mee moest helpen. Me wel realiserend dat het enige moment dat zij die kennis later in hun leven nodig zouden hebben is wanneer ze op hun beurt hun kinderen daarmee moeten helpen. Voor volwassen mensen geldt een werkweek van ergens tussen de 36 en 40 uur. Zou het niet logisch zijn dat je tieners niet zwaarder maar juist minder zwaar belast dan volwassenen? Er wordt zo ontzettend veel gezwamd over een "kennis-economie" en de noodzaak voor goed onderwijs. Het moet steeds en steeds beter. Maar niemand die zich afvraagt hoeveel van dat onderwijs rechtstreeks de mentale prullenbak in verdwijnt. Hoeveel volstrekt onzinnige en zinloze dingen worden onderwezen en met name geëxamineerd. De roemruchte grap "Juf, waarom moet ik dat uit mijn hoofd leren, raken de boeken op?" geldt nog steeds in alle hevigheid. Onderwijs moet zin hebben, cumulatief zijn en tot een doel leiden. Als je vindt dat je kinderen iets moet leren dan moet je dat materiaal blijven onderhouden zodat ze het minstens aan het einde van hun schoolcarrière nog steeds weten en er gebruik van kunnen maken. Wat al tijdens de rit bij nagenoeg iedereen van de wagen is afgevallen is verloren tijd geweest.

In een postindustriële meritocratie zijn schools succes en schooldiploma's de belangrijkste maatstaf van verdienste. ................................ Om te beginnen struikel ik al over deze zin. Ik ben waarschijnlijk te laag geschoold.

Toch nog even een opmerking om over na te denken: Wat ik miste in het stuk was dat er ook nog zoiets bestaat als de wereld buiten de school waar kennis en kunde toegepast wordt. Heb daardoor het gevoel dat deze abstracte reflektie van RvD aan een ideaalbeeld appeleert. Maar dat overmatige ambitie wel eens tot een hoop ellende in de maatschappij kan leiden: Ga jij mij vertellen hoe ik het moet doen !!!... mis ik. En niet alleen omdat waarachtigheid van de kennis in het geding zou zijn, maar ook om op slimme manieren de ander maatschappelijk uit te schakelen. En zo eigen doelstellingen beter te kunnen verwezenlijken. Daarom is beter, sneller, groter etc. willen zijn dan de ander afgemeten aan kennisstandaarden altijd een beetje arbitrair. Herkennen van leerlingen die plaatsvervangende schaamte hebben ontwikkeld voor de blindheid van succes ten koste van anderen is moeilijk of niet terzake doende. Daarom kan de een soms moe worden van wat en hoe je moet leren (waar gaat dit heen) terwijl een ander juist opleeft.

Volgens mij is de hele maatschappij doordrongen van prestatie en selectie, niet alleen de school maar ook in de sport en de loopbaan. Volgens mij is dat al millenia lang zo omdat het een natuurlijk criterium is. Excelleren? Niets mis mee.

Als dit waar is, kun je wel zowat met alles stoppen. Sport, buiten spelen, gamen overal heb je te maken met selectie en prestaties. Waarom moet school daarop een uitzondering vormen? Waar het om gaat is een inspirerende docent die een leerling in zijn/haar waarde laat. Een goede docent weet zijn vak te "verkopen" en moet daarvoor binnen het onderwijssysteem de mogelijkheden voor krijgen. Mevr. Van Daalen dicht m.i. de school een te zware taak toe. Laat de school toch vooral een kennis-instituut blijven. Ouders, familie, vrienden, sport, verenigingen etc. hebben ook een opvoedende taak en spelen een grote rol bij het kweken van zelfvertrouwen en zelfwaardering. Een kind wat voldoende (en gevarieerde) sociale contacten onderhoudt, komt vanzelf tot de conclusie dat er meer is ,dan leren en presteren

Wat Rineke van Daalen beweert is geen onzin. Maar als haar verhaal serieus genomen gaat worden, zie ik het zoveelste onderwijs debacle al over ons heen komen. Met deskundologisch sociologengepraat en kindvriendelijke retoriek prijst zij haar haarlemmerolie aan. Slik mijn medicijn en al uw problemen zijn opgelost. Haar onderzoek concentreert zich op motivatie problemen die sommige VMBO leerlingen zouden hebben. Om dat deelprobleem van dat subgroepje op te lossen suggereert ze dat het hele onderwijsstelsel op de schop moet. Misschien dat dat moet, maar niet om die reden. Bij het inrichten van onderwijsstelsels zul je, of je dat leuk vindt of niet, rekening moeten houden met twee harde randvoorwaarden. Ten eerste. Om één onderwijzer te betalen heb je een groep van 20 tot 30 leerlingen nodig. Dus alle voorstellen die gebaseerd zijn op universele intensieve individuele begeleiding zijn bij voorbaat kansloos. De onderwijzer moet met een klas kunnen werken, aandacht besteden aan individuele leerlingen kan slechts op incidentele basis. Dit lukt alleen met redelijk homogeen samengestelde klassen. (dus leerlingen zullen ingedeeld moeten worden in groepen die baat hebben van de didactiek die voor die groep gekozen is). Sommige leerlingen hebben echt individuele begeleiding nodig. Deze leerlingen zul je uit de groep moeten halen en moeten onderbrengen in bijzonder onderwijs. Ten tweede. Onderwijs aan 11 tot 16 jarigen is primair een socialiseringsproces, de mores van de ?maatschappij? dient er effectief ?ingeramd? te worden. Beleefder geformuleerd: de leerlingen zullen zich de basiskennis, vaardigheden en attitudes eigen moeten maken die nodig zijn om te kunnen functioneren als lid van de maatschappij. Het ?er in rammen? gaat des te effectiever naarmate je beter aansluit bij wat leerlingen motiveert. Vakbekwame onderwijzers ? zelfs die reactionairen van Beter Onderwijs Nederland - hebben dan ook oog voor motivatie en maken daar gretig gebruik van. Uitgangspunt blijft echter wel de eis die de maatschappij stelt. Alle benaderingen die het primaat leggen bij wat de leerling zelf leuk vindt, proberen te verdoezelen dat het hier uiteindelijk om een socialiseringsproces gaat. Onderwijs dat zich afwent van de socialiseringsdoelstelling, laat de socialisering van de leerling over aan het milieu waar ze uit komen en aan de ?straat?. Voor leerlingen uit gegoede milieus hoeft dat geen probleem te zijn, het verheffen van kinderen uit achterstandsmilieus gaat zo waarschijnlijk niet lukken. Mijn vermoeden is dat het stigma van het VMBO veroorzaakt wordt door: ? Onverstandige groepering van leerlingen (te weinig differentiatie naar verschillende typen; leerlingen die individuele aandacht nodig hebben toevoegen aan klassen die alleen als groep benaderd kunnen worden). ? Het overlaten van de socialisering aan de ?straat?. Dus wat mij betreft is het een prima idee om effectief gebruik te maken van de motivatie van leerlingen en hun zelfvertrouwen te vergroten. Maar laat je in dat streven niet verleiden tot ?oplossingen? die het probleem alleen maar groter maken.