Strategisch stemmen, met je hart

Door Niko Koffeman en   Jasper Ottink

De verkiezingen van 2012 waren makkelijker dan die van aanstaande woensdag. De titanenstrijd tussen PvdA en VVD draaide destijds om uitsluiting. De winnaar zou bepalen welk kabinet er zou komen, zonder de verliezer. Maar binnen een week sloten beide partijen elkaar niet uit, maar in de armen.

Ditmaal geen tweekamp tussen gedoodverfde kanshebbers. De winnaars uit 2012 likken hun wonden vanwege verwacht groot verlies. De waarschijnlijke uitkomst: er zullen geen meerderheden gesmeed kunnen worden vanuit het traditioneel rechtse of linkse blok. De middenpartijen kunnen weliswaar met iedereen maar volgens de huidige prognoses zal er niet met minder dan 4 tot 6 partijen een meerderheid gevormd kunnen worden. Temeer door de afwijkende samenstelling van Tweede en Eerste Kamer. Een grote coalitie met weinig dualisme en een regeerakkoord uit Grootste Gemene Delers van uiteenlopende opvattingen, zonder daadkracht.

Omdat op 15 maart noch de premier, noch de coalitiesamenstelling gekozen wordt, zweven veel kiezers nog. Als er ooit een moment was om met je hart te stemmen is het nu. Grote kans dat de vorming van een neutraal kabinet  de nood tot deugd kan maken: het einde van het bekritiseerde compromisme.

Neutraal kabinet Want we leveren kritiek als een politicus A zegt, maar B doet. Tegelijkertijd hebben we een systeem waarbij veel volksvertegenwoordigers niet anders kunnen. Zonder meerderheid in de Kamer, moeten volksvertegenwoordigers vaak politieke idealen inleveren om invloed uit te kunnen oefenen.

De tijd is rijp voor een systeemverandering in de vorm van een neutraal kabinet. Een kabinet met een ministersploeg bestaande uit sterke bewindslieden die boven de partijen staan. Een kabinet zonder regeerakkoord. Een kabinet waarbij de Kamerfracties geen samenwerking hoeven te zoeken, zodat er geen sprake meer is van een coalitie en een oppositie.

Het neutrale kabinet stelt op basis van de natuurlijk bestaande wisselende meerderheden een regeringsprogramma op waarin de grote thema’s als economie, milieu, werkgelegenheid, natuur, volksgezondheid, buitenlandpolitiek en klimaat geregeld worden.

Een voorbeeld. Het kabinet ziet dat er een meerderheid is voor de verbetering van dierenrechten. De volgende partijen steunen het wetsvoorstel dat wordt ingediend (gekleurde zetels).

 

Over verminderde loonheffing zijn de volgende partijen het in grote lijnen met elkaar eens (gekleurde zetels). Het kabinet neemt in overleg met deze Kamerfracties een standpunt in en neemt dit standpunt in zijn regeringsprogramma op.

Per onderwerp waarop het kabinet een standpunt moet innemen, kijkt het dus naar het meerderheidsstandpunt in de Tweede kamer. Op deze wijze stelt het kabinet een volledig regeringsprogramma op, terwijl de samenhang daarvan wordt bewaakt.

Een CO2-reductie van 15 megaton? Stel dat een meerderheid van de Tweede Kamer de uitstoot van CO2 met 15 megaton wil terugdringen. Mogelijk vindt het neutrale kabinet in de Kamer onvoldoende meerderheden om deze CO2-reductie van 15 megaton concreet te realiseren. We nemen aan dat de Kamer het eens is over enkele maatregelen, die leiden tot een CO2-reductie van slechts 5 megaton. In deze situatie zijn er verschillende scenario’s om de gewenste CO2-reductie van 15 megaton te halen.

Eigen voorstel van het kabinet Het kabinet komt met een eigen maatregelenpakket dat leidt tot een CO2-reductie van 15 megaton. Met nieuwe ideeën of maatregelen die politieke bezwaren wegnemen. Dat zou op een meerderheid kunnen rekenen.

Het kabinet komt met een compromis Het kabinet combineert de maatregelen die door de Kamerfracties zijn aangedragen. Iedere Kamerfractie krijgt daarmee slechts deels zijn zin, maar daar staat tegenover dat de gewenste reductie van 15 megaton wel wordt gehaald.

Een politiek akkoord in de Tweede Kamer Vindt het kabinet geen meerderheid, dan kunnen Kamerfracties met elkaar een politiek akkoord sluiten. Simpelweg omdat de gezamenlijke doelstelling belangrijker wordt gevonden dan verschil in visie over de weg daar naartoe.

De uiteindelijke verantwoordelijkheid voor de koers ligt, zoals ook nu het geval is, bij de Tweede Kamer.

Herstel van de controlerende functie Traditioneel worden regeerakkoorden gesloten in een meerderheidscoalitie. Deze regeringsfracties zullen het regeringsbeleid minder kritisch volgen. Zij hebben het regeringsbeleid goeddeels zelf (mede)bepaald én de politiek gekleurde ministers en staatssecretarissen geleverd. Hiermee wordt de controle vooral een oppositionele taak. Maar als minderheid kunnen de oppositiepartijen die rol niet goed vervullen. Met een neutraal kabinet blijft iedere volksvertegenwoordiger vrij om zijn controlerende taak uit te voeren.

Over kunstmatige meerderheden en vertrouwen Door het sluiten van een regeerakkoord, levert een Kamerfractie in op zijn politieke vrijheid. Dit kan leiden tot ‘kunstmatige meerderheden’. Oftewel meerderheden die er eigenlijk niet waren. Democratisch gezien onwenselijk, als daardoor een andere koers gevaren wordt dan op basis van de verkiezingsuitslag mocht worden verwacht. Dergelijke kunstmatige meerderheden zijn met een neutraal kabinet onnodig. Kamerfracties kunnen nog steeds voor een compromis stemmen, maar het is onwaarschijnlijk dat een Kamerlid een voorstel steunt dat haaks staat op zijn politieke ideologie. Hij kan dat namelijk niet meer verdedigen. Dit betekent dat volksvertegenwoordigers kunnen vasthouden aan hun idealen. De politicus die altijd A heeft gezegd, kan dit blijven doen en daarnaar handelen.

Een prachtige, stabiele oplossing gebaseerd op maximaal dualisme. De kiezer die 15 maart vasthoudt aan zijn of haar idealen kan het zomaar mogelijk maken!

Niko Koffeman is fractievoorzitter Eerste Kamer Partij voor de Dieren en  Mr. Jasper Ottink is afgestudeerd op   “ De volksvertegenwoordiger onder druk. Het regeerakkoord getoetst aan het verbod van last”