Stoute Theo stond alleen in de Tweede Kamer maar ik mocht hem wel op dat moment

Als laatste spreker tijdens de eerste termijn van het debat met minister Sander Dekker over Michael P. trad op mr. Theo Hiddema. Zijn inbreng week nogal af van wat de meeste andere Kamerleden naar voren hadden gebracht. In hun betogen ging het vaak om gebrek aan geld en deskundig personeel óf zij vroegen om zwaardere straffen. En soms was het een combinatie van beiden. Menigeen plaatste bovendien vraagtekens bij de rechten op privacy, die ook gevangenen genieten.

Zo niet Hiddema. Hij stelde centraal wat hij noemde de gemakzucht en het menselijk tekort. Daardoor kon Michael P. overal tussendoor glippen en kwam hij uiteindelijk terecht in het lichte regime dat hem de gelegenheid gaf Anne Faber te vermoorden. Hiddema schetste Michael P. als een gevaarlijke gek en onderstreepte, dat iederéén dit had kunnen weten. Met name de directeur van de gevangenis in Vught, waar P. aanvankelijk vastzat en de leiding van de instelling in Den Dolder. Hun falen had volgens Hiddema niets met gebrek aan personeel of een hinderlijke regelgeving te maken. En evenmin met het recht op privacy. Minister Dekker zou een voorbeeld kunnen stellen door deze hoofdverantwoordelijken te ontslaan. Zij hebben immers op een wezenlijk punt aangetoond ongeschikt te zijn voor hun functie.

Dat was kort door de bocht. Dat beperkte het debat tot het geval van Michael P. alléén terwijl deze tragische casus wijst op veel dingen die structureel mis zijn bij de straftoepassing in Nederland en de behandeling van mensen die vanwege hun geestelijke toestand niet of slechts deels verantwoordelijk kunnen worden gesteld voor hun misdaden. Hiddema kreeg dan ook van andere Kamerleden weerwerk van wisselende kwaliteit.

Maar daar gaat het mij niet om.

Teneinde te onderstrepen dat iederéén uit openbare bronnen had kunnen weten wat voor vlees men met Michael P. in de kuip had, vertelde Hiddema een en ander over de misdaad die hem naar Vught gebracht had: de verkrachting van twee meisjes die hij eerst ook nog gedwongen had elkaar te bevredigen. De spreker ging daarbij in gruwelijk detail.

Hij werd onmiddellijk onderbroken door andere Kamerleden die van Hiddema eisten dat hij stopte met het vermelden van zulke  details want dat was nergens voor nodig en het was ook gevoelloos  omdat er verwanten van Anne Faber op de publieke tribune zaten en iedereen in Nederland alles via internet zou kunnen volgen.

Voorzitter Arib sloot zich hierbij aan.

Hiddema verzette zich krachtig. Hij vond het juist uiterst relevant dat deze gruwelijke details ook in ’s lands vergaderzaal klonken. Hij had ze gevonden in het vonnis dat is gepubliceerd op rechtspraak.nl. Met andere woorden: zowel de leiding in Den Dolder als de directeur van de gevangenis in Vught beschikten over alle informatie die nodig was om Michael P. op de juiste wijze in te schatten. Alleen ze waren niet op het idee gekomen om ernaar te kijken. Hiddema begreep bovendien niet waarom destijds rechters P. geen TBS gegeven hadden ondanks het feit dat hij medewerking aan een psychologisch onderzoek in het Pieter Baan Centrum had geweigerd. Uit wat zij blijkens het vonnis over deze dader wisten, bleek zonneklaar dat hij een gevaarlijke gek was. In dat geval – onderstreepte Hiddema – mag een rechter wel degelijk TBS opleggen. Dit op grond van zijn eigen overtuiging.

Om dat allemaal wáár te maken is het uiterst relevant om de kamer met weerzinwekkende details te confronteren. Hiddema ging niet buiten zijn boekje. Hij had noch door zijn collega-Kamerleden, noch door de voorzitter gecorrigeerd mogen worden. Het zou trouwens wel eens wat vaker kunnen gebeuren dat kamerleden en detail en van geval tot geval kennis maken met de gevolgen van hun beleid, bijvoorbeeld hoe het eruit ziet als een bom uit een Nederlandse F16 niet op een schuilplaats van IS is gevallen maar op een dorpje. Of hoe het voelt in een vrachtwagen vol varkens. Zulke kennismaking scherpt de geest en leidt tot beter overwogen besluitvorming.

Het was wel heel Nederlands dat Hiddema zo terecht gewezen werd. Dit is tenslotte het land van de mantels der liefde en de doekjes voor het bloeden. Wij spreken omfloerst. Wij houden het waardig. Wij vinden de gruwelijke feiten des levens al snel in strijd met de goede smaak en het decorum. Zeker als dingen mis gaan, spreiden wij graag de verantwoordelijkheid. Wij stellen als ware calvinisten vast dat wij allen zondig zijn. Zonder uitzondering. Soms brengen wij symbolisch een zoenoffer en dwingen een minister om af te treden. Wie weet, kondigt hij zijn vertrek zelfs aan met een snik in zijn stem. Daarna is de zaak afgedaan en zetten wij onze levens voort achter de vitrages waarmee wij onze blik op de rauwe werkelijkheid filteren.

Hiddema heeft woensdagmiddag even die vitrages weggerukt. En dan zie je hoe Tante Betje in de voorzittersstoel en de Brave Hendriken  in de kamer naar voren stuiven om ze weer dicht te trekken. Stoute Theo stond alleen maar ik mocht hem wel op dat moment.