Stop met burgerparticipatie die tot frustratie leidt

In de lokale politiek hebben wij het steeds vaker over burgerparticipatie. Hoe betrek je inwoners bij je besluitvorming? Op allerlei manieren wordt geprobeerd om mensen die daar behoefte aan hebben meer te betrekken. En dat is een goed streven.

Toch leidt het in de praktijk juist vaak tot meer onbegrip en ongenoegen bij inwoners die aanwezig zijn geweest bij een inspraakavond. En ook politici die het niet eens zijn met de uiteindelijke politieke beslissing, roepen graag dat dit besluit lijnrecht ingaat tegen wat de inwoners hebben aangegeven te willen. 

Meer participatie werkt dus nogal eens averechts. En dat komt wat mij betreft door twee dingen. Op de eerste plaats wordt de participatie verkeerd ingevuld en op de tweede plaats wordt niet goed uitgelegd wat participatie is.

Participatie als verlanglijst
In de praktijk gaat het vaak als volgt. De lokale politiek wil een gebied binnen de stad gaan veranderen. Vaak met een combinatie van doelen: moderniseren, verduurzamen, goede woningen toevoegen, verkeersdoorstroom verbeteren en aanpassingen voor het veranderende klimaat. Er wordt gekozen om eerst aan de inwoners van de wijk te vragen hoe zij de toekomst van de wijk idealiter voor zich zien. De handvol inwoners die komen opdagen zijn daar blij mee en gaan er een avond voor zitten. Ze roepen van alles dat past binnen hun ideaalplaatje voor de wijk. De aanwezige ambtenaren en politici schrijven druk mee en reageren overal even enthousiast op. “Bedankt! We nemen het allemaal mee en komen erop terug”. De inwoners gaan enthousiast naar huis. Ze hebben een duidelijke boodschap afgegeven. 

En dan gaat de politieke realiteit zijn werk doen. Er spelen in de praktijk eindeloos veel uitdagingen en randvoorwaarden bij de ontwikkeling van de stad. Vraagstukken waar de inwoners over het algemeen geen enkele weet van hebben. Of waar ze in ieder geval bij het schetsen van hun ideale wijk geen rekening mee hoeven te houden. Zij geven puur hun wensen en ideeën mee. 

De realiteit is altijd pijnlijk
Maar die luxe heeft de politiek niet. Er ligt bijvoorbeeld de uitdaging om de stad met een paar duizend woningen te laten groeien zodat er voldoende plek is voor gezinnen van politieagenten, zorgmedewerkers en leraren waar zo’n tekort aan is. En die broodnodige groei levert weer mobiliteitsuitdagingen op. Voldoende parkeerplekken. Veilige fietsroutes. En er is meer ruimte nodig voor bedrijven om te zorgen voor werkgelegenheid. Daarnaast moet er groen worden toegevoegd. Dit is een kleine greep uit een lange lijst van uitdagingen en botsende belangen. En er zijn allemaal eerder vastgestelde kaders waaraan voldaan moet worden. Er zullen kortom keuzes gemaakt moeten worden die ergens pijn gaan doen.

En dus komt de politiek na enige tijd terug met een plan voor de wijk dat voor een goed deel afwijkt van wat er op die participatieavond is opgehaald. Zie daar de frustratie ontstaan. Want, zegt de inwoner, wat heeft die avond voor zin gehad als u toch wat anders doet dan dat wij gevraagd hebben? Deze frustratie is heel begrijpelijk.

Realistische participatie
Ik denk dat het veel eerlijker is wanneer de politiek van begin af aan veel meer de regie neemt. Een plan ontwikkelt voor een wijk op basis van alle uitdagingen waar de stad voor staat. Om dit vervolgens aan de inwoners te presenteren. Met daarbij een aantal van de dilemma’s waar de politiek en de deskundige ambtenaren en andere betrokkenen tegenaan lopen. Leg het uit en bespreek ze met de inwoners. En leg bij ieder idee waar een inwoner mee komt maar wat in de praktijk niet haalbaar is rustig en gemotiveerd uit waarom. Of in ieder geval waarom ervoor gekozen is om dat pad niet te volgen. 

Op deze manier neem je de betrokken inwoners serieus. Maar je neemt ook de lokale politiek en het ambtelijk apparaat serieus. Die zijn vaak al jarenlang intensief met het vraagstuk bezig en hebben veel meer kennis over de ingewikkeldheid van vraagstukken dan de meeste burgers. Wat niet wil zeggen dat ze alwetend zijn en altijd de juiste keuzes maken. 

Durf uit te stralen dat je weet waar je het over hebt als gemeente en wat de echte dilemma’s zijn. Laat zien dat je er al jarenlang serieus mee bezig bent. Inwoners zullen zich hierdoor veel meer serieus genomen voelen dan dat ze een avondje een wensenlijst mogen inleveren waar uiteindelijk weinig mee gedaan wordt omdat het simpelweg niet realistisch of haalbaar is. 

Schreeuwende politici
En wat te doen met politici die het hardst roepen dat er door de politiek niet naar de inwoners geluisterd wordt? Leg ze om te beginnen uit dat de enige reden dat zij die opmerking in de raadzaal kunnen roepen het resultaat is van het feit dat er naar inwoners geluisterd is. De raad is immers gekozen door de inwoners. En leg vervolgens uit dat goed luisteren naar mensen niet betekent dat je vervolgens ook moet doen wat je gehoord hebt. Je moet het zorgvuldig en serieus meewegen in je beslissing. Een beslissing die je neemt voor de hele stad en niet alleen voor die paar mensen die de moeite hebben genomen om mee te denken. Dat is je taak als politicus. Als participatie betekent dat tijdens bewonersavonden de toekomst van de stad besloten wordt kunnen we de gemeenteraad beter afschaffen.