Stop eindelijk de schuldenmachine door verkeersboetes

In een tijd waarin tijd, kennis en visie uit Den Haag lijkt te verdwijnen, vormen IBO’s (Interdepartementale Beleidsonderzoeken) een prettige uitzondering op de regel. Deze saaie (hoera!) brede ambtelijke onderzoeken geven onderbouwde beleidsopties om maatschappelijke vraagstukken op de lange termijn aan te pakken. Deze week kwam het IBO Problematische Schulden uit en de conclusies zijn niet mals. Het huidige overheidsbeleid schiet aan alle kanten tekort, concludeert de ambtelijke groep. Bijna 1 op de 10 huishoudens, waarvan veel met kinderen, hebben problematische schulden. Het beleid is nu zo ingericht dat het werkt als een soort Hotel California: eenmaal erin, kom je er niet meer uit. Schulden zorgen voor maar liefst €8,5 miljard per jaar aan maatschappelijke kosten en dan schatten de onderzoekers het nog zeer conservatief in omdat ze bijvoorbeeld verminderde schoolprestaties van kinderen niet meenemen. Maar ieder nadeel heeft zijn voordeel: dit wanbeleid is met relatief simpele aanpassingen te verbeteren. Het laaghangend fruit is er in overvloed, met als één de aantrekkelijkste opties het verlagen van de aanmaningen op verkeersboetes.

Tegenmacht in koor
Verkeersboetes lijken op het eerste gezicht niche, maar zijn een groot onderdeel van de schuldenmachine in Nederland. Verkeersboetes zijn met afstand de meest gegeven straf van Nederland, met duizend boetes per uur – die telkens hoger worden om de staatskas te spekken – vallen veel van die boetes op de mat bij mensen die ze niet kunnen betalen. De boetes en de aanmaningen zijn te hoog en moeten omlaag, bepleiten het Openbaar Ministerie en het CJIB. Ook de rechters uitten deze boodschap. Dit koor aan tegenmacht leek even effect te sorteren in Den Haag: in het hoofdlijnenakkoord werd opgenomen dat de aanmaningskosten van de overheid drastisch omlaag zouden gaan. Helaas werd een motie op initiatief van de SP om de daad bij het woord te voegen door geen van de coalitiepartijen ondertekend, en blijft het dus spannend of de partijen zich over korte-termijnkosten heen willen zetten om te doen wat evident verstandig is op de lange termijn.

Wat is nu het probleem met verkeersboetes? Sinds 2011, het kabinet Rutte I bestaande uit VVD, CDA en gedoogsteun van de PVV, zijn de aanmaningen op verkeersboetes extreem hoog. Een boete verdrievoudigt als je hem niet betaalt en er wordt geen kosteloze herinnering gestuurd zoals de overheid wél van private schuldeisers eist. De belangrijkste reden was om de schatkist extra te vullen. Omdat de verhogingen op strafrechtelijke boetes veel lager zijn, leidt dat tot de bizarre situatie dat als je 30 km/uur te hard rijdt en de boete niet betaalt, de boete €1263 is, en als je hárder rijdt het bedrag oploopt tot €504 – omdat de boete dan wordt afgedaan in het strafrecht. Inmiddels hebben meer dan 120.000 huishoudens, zoveel als Eindhoven, een problematische schuld door een verkeersboete.

Wanbeleid
Hoewel de aanmaningen veel geld in het laatje brengen, jaarlijks wordt zo’n €135 miljoen euro aan aanmaningen op verkeersboetes gevorderd, zijn de maatschappelijke kosten ervan een veelvoud. Het IBO schetst dat een verkeersboete van €50 uiteindelijk door de aanmaningen en deurwaarderskosten oploopt tot €650,62. Het is economisch wanbeleid en onrechtvaardig. De straf op het niet-betalen van de boete is dertien keer zo hoog als de straf voor het oorspronkelijke vergrijp van wat te hard rijden. Dan zakt de moed je toch in de schoenen. In veel gevallen worden die schoenen zo zwaar dat mensen ziek worden en thuis zitten. Daar komen die €8,5 miljard aan maatschappelijke kosten vandaan. Dat poppetje met een keten op zijn enkel bij de waarschuwing ‘pas op, geld lenen kost geld’ is akelig accuraat.

Het goede nieuws? Iedereen is het erover eens dat dit moet stoppen en een paar simpele wijzigingen maken een wereld van verschil. Twee artikelen van de verkeersboetewet moeten gewijzigd worden, en een kleine aanpassing in de systemen van het CJIB. Grootschalige schulden verdwijnen dan als sneeuw voor de zon. Gerechtsdeurwaarders kunnen wat anders gaan doen. Waar wachten we op?

Met dit IBO geven ambtenaren de nieuwe minister voor Rechtsbescherming Teun Struycken een toverstaf in handen om grootschalige schulden als sneeuw voor de zon te laten verdwijnen. Gebruik ‘m!