Steeds meer winkelwerknemers staken, leidinggevenden nemen voortouw

Door Cindy Onvlee en Linda Vermeulen, vakbondsbestuurders FNV Winkelstraat

De vele stakingen in de winkelstraat zijn een nieuw fenomeen in Nederland. Eerder dit jaar voerden medewerkers van ruim 100 vestigingen van Gall & Gall de eerste grote winkelstaking van deze eeuw. In september volgden de medewerkers van de Bijenkorf. Op dit moment maken ook de werknemers bij Etos, Holland & Barrett en Kruidvat plannen om het werk neer te leggen voor een leefbaar loon. Als we goed kijken welke winkelmedewerkers de straat op gaan, dan valt al snel nog een nieuwe trend op. In veel winkels nemen de leidinggevenden het voortouw in de acties. Wat is er aan de hand in de winkelstraat?

Heel toevallig begonnen wij allebei precies vijf jaar geleden als vakbondsbestuurder. We merkten geregeld dat leidinggevenden, de mensen die in een Etos-winkel of een afdeling van de Bijenkorf de andere collega’s aansturen, niets maar dan ook helemaal niets met de vakbond te maken wilden hebben. We spraken werknemers die uit angst voor hun leidinggevende geen actie durfden te voeren. Hoe anders is dat nu. Bij de Bijenkorf lopen leidinggevenden zelf mee naar buiten om te staken. Ook bij de drogisterijen zijn het de leidinggevenden die bij ons aan de bel trekken. 

Veel leidinggevenden zien dat er vanuit het hoofdkantoor van hun bedrijf amper moeite gedaan wordt om goede mensen binnen te houden. De steeds ruimere winkeltijden en de wisselende roosters zijn moeilijk te combineren met het privéleven. De startlonen zijn erg laag: minimumloon of net daarboven. Groeien in loon is amper mogelijk. Vaak is bij 11 of 12 euro bruto per uur al het maximum bereikt. Veel winkelmedewerkers zijn al snel weer weg, en als ze toch graag bij het bedrijf willen werken, dan is de kans dat zij een vast contract krijgen heel klein. De enorme wisselingen van personeel legt een grote druk op de vaste krachten en leidinggevenden. Zij moeten keer op keer nieuwe mensen inwerken. Ook dit vaste personeel staat onder druk. Zij horen de verhalen van collega’s die huilend vertellen dat zij niet rondkomen. Veel winkelmedewerkers hebben deze winter de kachel niet aan. De lonen van leidinggevenden liggen over het algemeen rond de 13 of 14 euro bruto per uur. Ook veel te laag. Steeds meer dringt het besef door dat iedereen in hetzelfde schuitje zit.

Ondertussen klagen de grote concerns steen en been over wat zij noemen een ‘personeelstekort’. Bij de Bijenkorf zijn er momenteel tientallen vacatures. Werknemers zien dat de oplossing voor de hand ligt: beter je best doen om mensen aan je te binden. Dus met een hoger loon en voorspelbare werktijden. Dat kan best. Deze en ook vele andere grote concerns draaien goed en hebben aandeelhouders die miljardair zijn. Gewoon het geld iets eerlijker verdelen.

Winkelmedewerkers vragen zich af of hun directie wel echt hart voor de zaak heeft. Of zijn ze vooral bezig met een bonus of het verrijken van de aandeelhouders? Op de hoofdkantoren zijn veel personeelswisselingen. Steeds weer krijgen winkelmedewerkers berichten over managers die een 'mooiere uitdaging elders’ hebben gevonden. Terwijl de mensen die de winkels runnen het vaak hebben over hun ‘Etos-hart’ of ‘Bijenkorf-hart’.

Bij Etos horen we dat corona de verhouding tussen hoofdkantoor en winkels heeft veranderd. En hoe. Terwijl de managers van de hoofdkantoren thuis konden werken, draaiden de winkels door. Winkelmedewerkers van Etos vertellen dat er weinig begrip is voor wat zij de afgelopen jaren hebben meegemaakt. Van de angst om besmet te worden, tot de agressie van veel klanten.

Veel werknemers die nu in actie komen, hebben de oplossingen die zij zien al vele malen aangekaart bij hun directie. Via de vakbond, de ondernemingsraad of op persoonlijke titel. Maar omdat er consequent niet geluisterd wordt, hebben zij het sterke idee dat het personeelstekort bewust in stand wordt gehouden, om via een voortdurende draaideur steeds weer mensen in te wisselen voor anderen die weer net iets goedkoper zijn. Nu is er een grens bereikt. Directies hebben zich op één ding verkeken: de binding die mensen hebben met hun winkel en collega’s is heel sterk.