Statiegeld op klein zwerfafval: niet over twee jaar, maar nu

Vorige week dinsdag heeft het kabinet het besluit om statiegeld te gaan heffen op kleine flesjes en blikjes wéér twee jaar uitgesteld. Staatssecretaris van Veldhoven maakte bekend dat de verpakkingsindustrie nog tot eind 2020 heeft om 90 procent van het klein zwerfafval zelf in te zamelen en te hergebruiken. Alleen als hen dat niet lukt wordt er in 2021 statiegeld ingevoerd op kleine flesjes en blikjes. Het is bizar dat de coalitiepartijen dit besluit opnieuw voor zich uit schuiven, omdat de grote supermarkten al eerder de kans hebben gekregen om het zwerfafvalprobleem op te lossen.

Verantwoordelijkheid Het bedrijfsleven kwam al eerder afspraken met de overheid over de vermindering van zwerfafval niet na. Al sinds 2001 wordt gesproken over een uitbreiding van de regeling, maar zonder succes. In 2012 maakten gemeenten en het rijk afspraken met supermarkten en frisdrankenfabrikanten over het terugdringen van de hoeveelheid afval. De statiegeldregeling zou versoepeld worden zolang de bedrijven aan een aantal eisen voldeden, zoals meer hergebruik van verpakkingen. De doelen in deze afspraken werden echter niet gehaald. Het is tijd dat de coalitie haar eigen verantwoordelijkheid neemt, in plaats van opnieuw op het bedrijfsleven te vertrouwen.

De evaluatie van het plan staat nog net gepland binnen deze kabinetsperiode. Als de evaluatie enkele maanden wordt uitgesteld of als het kabinet niet de hele rit uitzit, zijn we weer terug bij af. Wanneer een nieuwe coalitie wordt gevormd, krijgt de verpakkingsindustrie opnieuw de kans om bij de formerende partijen te lobbyen voor het behoud van de huidige statiegeldregeling. Er is dan zelfs de mogelijkheid om te onderhandelen over het volledig afschaffen van statiegeld, iets dat grote supermarkten al jaren willen.

Kosten Uitstel van executie lijkt precies te zijn wat de verpakkingsindustrie wil. De aanschaf van het systeem om klein afval in te zamelen is een investering die bedrijven liever uitstellen. Op lange termijn verdienen de supermarkten juist geld aan dit model. Het grootste deel van de kosten voor deze uitbreiding liggen namelijk bij consumenten die vergeten hun flesjes in te leveren. Aldi en Lidl hebben daarom al aangegeven wél voor een uitbreiding van de statiegeldregeling te zijn. Wat Aldi kan, kan Ahold ook. Ook de gemeente is veel minder geld kwijt, omdat ze minder zwerfafval hoeven op te ruimen en minder prullenbakken hoeven te legen.

Het draagvlak voor een uitbreiding van de statiegeldheffing is inmiddels enorm. Acht op de tien Nederlanders is vóór deze maatregel, samen met bijna 200 gemeentes. Naast het verminderen van zwerfafval kan een uitbreiding van de statiegeldheffing zorgen voor het reduceren van grondstof- en energieverbruik en het verkleinen van de plastic soep in oceanen. Ook zorgen resten van blikafval op dit moment nog voor ernstig letsel bij duizenden koeien in Nederland, een probleem dat ook grotendeels zal verdwijnen met de nieuwe regels. Vijf vliegen in één klap. Maar als het aan de verpakkingsindustrie ligt, moeten we zo lang mogelijk wachten met deze oplossing.

Een uitbreiding van het statiegeld pakt goedkoper uit voor de overheid, op termijn ook voor bedrijven, en het heeft positieve effecten op het straatbeeld, dierenwelzijn en het milieu. En misschien nog het belangrijkst: de consument wil het zelf ook! Het is dus de hoogste tijd om de statiegeldregeling uit te breiden naar blikjes en kleine flesjes. Niet over twee jaar, maar nu.