Stateloos en volslagen rechteloos

Kort voor de zomervakantie komt er een mailtje op de redactie van de VARA Ombudsman binnen. Of wij het wanhopige verhaal van het stateloos geraakte echtpaar Igor Skrijevski (48) en Galina Skrijevskaia (46) hebben gelezen in De Stentor en het Reformatorisch Dagblad? Nee dus. Wanneer we de artikelen hebben gezien, vallen we haast van verbijstering van onze stoel. Wat een ongelooflijk verhaal, en wat een uitzichtloosheid voor deze twee per ongeluk in Nederland belande mensen! Een schrijnender geval van ‘Lost in Transit’ is nauwelijks voorstelbaar. En dat allemaal door een illegale deportatie met valse papieren uit de Verenigde Staten.

Het is een dramatisch verhaal. Igor en Galina ontvluchtten niet lang na de val van de muur de Sovjet-Unie. Igor werd in die periode zo ernstig mishandeld door de KGB dat hij in coma in het ziekenhuis belandde. Hij weigerde mee te werken met de Russische geheime dienst. Met een toeristenvisum vliegen ze naar de Verenigde Staten waar ze al snel een succesvol bestaan opbouwen. Terwijl de procedure voor een asielaanvraag loopt, lukt het hen goede banen en alle benodigde sociale en medische papieren te bemachtigen. Naast een woonhuis kopen ze nog  twee vakantiehuizen.

Het bizarre is dat ze pas in 2006, na 16 jaar in de VS te hebben gewoond, worden aangehouden omdat ze illegaal in de VS zouden zijn. Hun asielprocedure is vastgelopen. Maar uitzetting is niet mogelijk, omdat hun Sovjet-paspoort is verlopen en de autoriteiten hun nationaliteit niet vast kunnen stellen. Immers, beiden komen oorspronkelijk uit het gedeelte van de Sovjet-Unie dat na 1991 een nieuw land is geworden: de Oekraïne.

Ze kunnen niet worden uitgezet en mogen weer naar huis. Maar een half jaar later worden ze zonder pardon van hun bed gelicht en per direct, zonder een kans om wat dan ook mee te nemen, op transport gezet: een keiharde deportatie-actie. Ze worden met een transit-vlucht van de KLM richting Oekraïne gevlogen. Tijdens de tussenstop op Schiphol zitten ze zes uur lang in een detentieruimte alvorens ze op doorvlucht gaan met wederom een KLM-vliegtuig. Bij aankomst in Kiev drukt de piloot Oekraïense identiteitspapieren in hun hand.

Igor en Galina snappen er niets van, waar komen deze ID-papieren vandaan? Ze hebben nooit de Oekraïense nationaliteit aangevraagd, hun handtekening ontbreekt en ook een persoonsnummer staat er niet in. Ze melden in de Oekraïne dat het hun papieren niet zijn. De rechtbank en later ook het hoogste gerechtshof in Kiev stellen onverbiddelijk vast dat ze inderdaad de Oekraïense nationaliteit niet hebben. Ofwel: ze zijn illegaal in de Oekraïne en dienen het land te verlaten.

De VS weigert hen echter een visum. De Oekraïne stuurt ze naar Nederland. Omdat ze illegaal in Nederland zijn, worden ze na enige tijd onder begeleiding van de Dienst Terugkeer en Vertrek (DTV) ‘terug gedeporteerd’ naar de Oekraïne. Maar dat land accepteert de Hollandse deportatie niet. Igor en Galina en de mannen van de DTV komen op het vliegveld de Oekraïense douane niet eens voorbij. Er wordt hen te kennen gegeven linea recta weer naar Nederland te gaan; Igor en Galina zijn ongewenst in de Oekraïne.

Vervolgens belandden de twee in Nederland op straat, midden in de koude winter. Ze zwerven enkele maanden dakloos rond, vaak in de buurt van Schiphol. Igor en Galina blijven de Nederlandse autoriteiten vragen hen naar de VS te sturen want in dat land zijn ze stateloos geraakt; alleen daar kunnen ze een rechtsgang oppakken. Maar Amerika gaat elk contact met Igor en Galina uit de weg. En Nederland heeft blijkbaar niet het vermogen of de wil om de Amerikanen ervan te overtuigen dat het stel niet in ons land hoort en toch echt terug moet naar de VS.

Sterker nog, tot op de dag van vandaag blijft de Nederlandse DTV erop staan dat de twee naar de Oekraïne terug moeten.

Na een hongerstaking van Galina belanden de twee in een asielzoekerscentrum in Apeldoorn. Daar zitten ze nu al sinds januari 2010. Het moge duidelijk zijn, de VARA Ombudsman wil deze zaak oplossen. En de beste oplossing is: ‘return to sender.’ Immers, de ellende van de twee is begonnen met de illegale deportatie van Igor en Galina. Ze hadden nooit met gefalsificeerde papieren mogen worden uitgezet. Binnenkort zijn Igor en Galina ook in een uitzending over stateloosheid op de BBC te zien. De UNHCR zegt ernstig met de zaak in de maag te zitten omdat het aan alle kanten op slot zit. Igor en Galina hebben in Nederland alle asielprocedures verloren. Ze zijn dus niet alleen stateloos zijn, maar ook volslagen rechteloos. Ze kunnen nu elk moment volkomen berooid op straat of in de cel belanden. En dat in het beschaafde Nederland. Kortom, tijd voor actie.

‘De Ombudsman’ vanaf 16 september om 20.50 uur op de VARA-vrijdag op Nederland 2.