Stap voor stap komt de staatsomroep dichterbij

Het Commissariaat voor de Media doet de zoveelste aanval op de omroepverenigingen.

Het Commissariaat voor de Media heeft dezer dagen een zogenaamde "reflectie" gepubliceerd op de omroepverenigingen. De opdracht ging uit van Rutte IV. Titel: "Samen verder kijken".

Al zeker een jaar of twintig wordt vanuit Den Haag geprobeerd de publieke omroep te ondermijnen en te marginaliseren. Wat dit aangaat, hebben de kabinetten-Rutte een tandje bijgezet. Men begon met het doodvermoorden van de Wereldomroep ondanks het feit dat die tot de top tien van de best beluisterde internationale zenders ter wereld behoorde. Ruttes tweede kabinet dwong omroepen tot fusies. Ook werden allerlei speciale kleine zendgemachtigden zoals de Joodse Omroep of de IKON geliquideerd. In 2006 werden hervormingen opgelegd die meer macht geven aan het bestuur van de NPO en de zendercoördinatoren. Zij gooien het kwartje en de omroepen hebben maar te dansen. 

De zogenaamde "reflectie" rijgt een nieuw couplet aan het oude lied. De tekst – in gruwelproza gesteld, dat de indruk van diepgang moet wekken maar uitsluitend de oppervlakkigheid van het betoog maskeert voor wie in het jargon trapt, de tekst gaat uit van de onder rechts al decennia levende stelling dat omroepen "niet meer van deze tijd zijn". Zij vertegenwoordigen niet de vier maatschappelijke hoofdstromingen in Nederland want die zijn al lang vergruisd. Daarom hinderen de omroepen de toegang tot het publieke bestel. Onafhankelijke aanbieders van programma's (content moet je dat tegenwoordig noemen) komen er nauwelijks tussen. De burgers/belastingbetalers hebben nada niente invloed op "hun" publieke omroep. 

Het Commissariaat voor de Media stelt daarom voor de leiding van de NPO nog meer te centraliseren. Ook zou er een burgervertegenwoordiging moeten komen. Hoe die eruit moet zien, laten de opstellers van de reflectie in het midden. Binnen het huidige bestel zal het er wel op neerkomen dat de regering zogenaamd onafhankelijken benoemt. Het is binnen het huidig Haags denken onvoorstelbaar dat men volgens het recept van cultuurhistoricus David van Reybrouck lotingen onder de volwassen bevolking organiseert om dit beraad te vormen. 

Verenigingen die niet meer van deze tijd zijn, hebben bij elkaar geen ledental van bijna twee en een half miljoen. Het is inderdaad waar dat de traditionele omroepen de afgelopen acht jaar aan leden verloren, maar daar staat tegenover dat er nieuwe zijn bijgekomen, afgelopen jaar nog Zwart en ON. Die vertegenwoordigen allebei een specifiek eigen geluid. Ook valt het op dat de terugloop van de ledentallen begon nadat de omroepen door Den Haag gedwongen waren tot een samengaan waar ze zelf ten diepste geen zin in hadden. Vooral de fusieomroepen verloren spectaculair. Mission accomplished, zal men in anti-NPO kringen te Den Haag hebben gedacht. 

Het doel van omroepen is het maken van programma's. Zij mogen daarbij inschakelen wie ze willen zoals dat ook vrij staat aan de commerciëlen of de (online) dagbladen. Daarbij hanteren zij hun eigen kwaliteitscriteria. Daar is niks mis mee. Zo hoort het. Zo gaat het in de hele wereld. Als programma-aanbieder moet je zien het vertrouwen te winnen van hoofdredacteuren, zenderchefs en andere leidinggeven in de mediawereld. En voor de rest niks. 

Als U ontevreden bent over het aanbod van de publieke omroep hoeft U slechts het voorbeeld van Arnold Karskens of Akwasi te volgen. U verzamelt voldoende aanhang om toe te mogen treden tot het bestel. Daarna krijgt U financiering voor Uw programma's. Ooit was het zo dat je vijftigduizend leden nodig had om als aspirant omroep toe te treden. Daarna kreeg je beperkte zendtijd en naar ik meen twee jaar om boven de honderdduizend leden uit te komen, zodat je een permanent plekje kreeg. Er bestonden A- B- en C-omroepen. Het onderscheid bestond uit het aantal uitzenduren. De presentie van de Tros (A-omproep) was dan ook veel nadrukkelijker dan die van de VPRO (C). Toen de overheid Radio Veronica had gedwongen te stoppen met uitzendingen op zee, bracht programmachef Rob Out de massale fanbase bijeen in een grote omroepvereniging die in het bestel zeer zichtbaar was. Tot Veronica wegliep en een commercieel avontuur begon dat haar reduceerde tot een B-merk in de stal van John de Mol jr.

Niemand kan mij uitleggen wat met dit systeem nu precies mis is behalve het feit dat omroepen niet verplicht zijn een democratische verenigingsstructuur aan te houden. Inderdaad, het Nederlandse volk is al lang niet meer verdeeld in vier hoofdstromingen. Toch zijn de omroepen die zich daar ooit op baseerden, nog steeds verreweg de grootste. Zij hebben wat ledental betreft maar één echte concurrent en dat is nieuwkomer MAX, die zich met groot succes op ouderen richt. Het bestel blijkt zich dus soepel aan te passen bij de sociale en culturele ontwikkelingen in Nederland.

In 2019 heeft minister Arie Slob nog aangekondigd de toelatingseisen te versoepelen.

Maar – zegt de rechtse bulker aan de stamtafel – de jeugd kijkt toch geen televisie meer? En de consument wil toch zelf uitmaken wanneer hij een programma ziet en niet – zoals de reflectie óók zegt – wachten tot de NPO het belieft uit te zenden? Dat is juist maar niet relevant. Het doet er helemaal niet toe op welke wijze en met welke middelen de content wordt geleverd. Het schijnt dat Powned zijn publiek vooral op de sociale media vindt en niet onder de kijkers naar traditionele televisie-programma's. Nou en? Wat maakt het uit?

De invloed van de burgers op de publieke omroep is het best gegarandeerd als er een open bestel bestaat waarin democratisch georganiseerde ledenomroepen de dient uitmaken. De weg die het Commissariaat van de Media voorstaat, leidt tot een staatsomroep. Het is duidelijk dat de rechterflank in de politiek daarvan likkebaardt, droomt van een toekomst waarin Merel Westrik professor Uri Rosenthal, Han ten Broeke en Joost Eerdmans van 's-ochtends vroeg tot 's-avonds laat eerbiedig interviewt en niet alleen bij het kraaien van de haan.

Dat moeten we maar niet willen. Anders kijken we niet samen verder maar met zijn allen op onze neus. 

Download onderaan het mediabericht de Reflectie "Samen verder kijken" met bijlage 

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Het is altijd hetzelfde lied:

Beluister Het Geheugenpaleis, de podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis