Staken tegen de banden met genocide moet op alle universiteiten

Vorige week staakten medewerkers aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Niet vanwege salarisgerelateerde eisen, maar uit morele noodzaak. De universiteit onderhoudt namelijk banden met Israëlische instellingen die rechtstreeks bijdragen aan een systeem van onderdrukking en geweld. En dit gebeurt niet in isolatie. Het is onderdeel van een bredere crisis in het Nederlandse hoger onderwijs, waarin ethiek wordt opgeofferd om financiële en politieke belangen te dienen.

De UvA is niet alleen; samenwerkingen met Israëlische universiteiten zijn al maanden onderwerp van felle kritiek, gevoed door een groeiende beweging van studenten en medewerkers die simpelweg vragen om een einde van medeplichtigheid aan systematisch geweld en onderdrukking.

Onderzoeksprojecten en innovaties van Israëlische universiteiten, zoals wapensystemen en surveillance-technologie, zijn direct geïntegreerd in het militaire beleid van Israël. Israëlische universiteiten zelf delen trots propaganda die hun steun aan de militaire infrastructuur benadrukt — dezelfde infrastructuur die aan de basis staat van wat ondubbelzinnig genocide wordt verklaard. In plaats van kritisch te reflecteren op eigen beleid, kiezen de Colleges van Bestuur (CvB) voor repressie: politie-ingrijpen, strenge restricties, en een houding die weinig lijkt op een open academische gemeenschap.

Ondanks een brede internationale consensus blijven Nederlandse universiteiten volhouden dat ze meer advies nodig zouden hebben. Zo werd er aan de Radboud Universiteit in Nijmegen een Adviescommissie in het leven geroepen om de banden met Israëlische instituten te beoordelen. Maar het is al lang duidelijk dat deze commissie geen serieuze poging tot morele verantwoording is. In werkelijkheid lijkt het een strategisch middel om tijd te rekken, met een advies dat – als het er überhaupt komt – niet vóór het einde van het jaar wordt verwacht.

Waarom vinden onze universiteitsbesturen deze commissies überhaupt nodig? Moet iedere instelling eerst een rapport opstellen om te erkennen wat internationale instanties en mensenrechtenorganisaties al jaren onomstotelijk vaststellen? De feiten zijn publiekelijk, gedocumenteerd en onbetwist.

Dat is dan ook exact wat de Adviescommissie aan de Tilburg Universiteit concludeerde, resulterend in een advies om alle samenwerkingen op te schorten. Stel dat de adviescommissies van andere universiteiten over enkele maanden tot vergelijkbare conclusies komen. Wat gebeurt er dan? Zoals bij Tilburg, blijft het besluit om actie te ondernemen bij het CvB, dat geen enkele verplichting heeft om het advies op te volgen.

Dit benadrukt de leegte van dit hele proces: het is een constructie zonder bindende verplichtingen, ontworpen om kritiek te sussen en tijd te winnen. Tegelijkertijd worden studenten en medewerkers die zich tegen deze ontwikkelingen uitspreken met repressie benaderd, en hun zorgen terzijde geschoven. Universiteitsbesturen verkiezen winst boven wetenschappelijke waarden, controle boven dialoog. Deze week nog, werden in Nijmegen mensen onrechtmatig geprofileerd en gearresteerd, in Groningen staan al weken camera’s voor universiteitsgebouwen geposteerd.

En dit gaat niet alleen over Palestina – het is een symptoom van een bredere verschuiving in het hoger onderwijs. Een recent rapport van de Adviesraad voor Wetenschap, Technologie en Innovatie (AWTI) pleit bijvoorbeeld voor een ‘mentale en culturele omslag’ in het hoger onderwijs: onderzoek en onderwijs moeten zich laten leiden door de belangen van de defensie-industrie.

We moeten ons afvragen wat voor universiteiten we willen zijn. Willen we instellingen zijn waar ethiek en academische vrijheid centraal staan, of laten we economische en geopolitieke belangen onze koers bepalen?

De staking aan de UvA is een herinnering aan wat actie kan betekenen.. Het herinnert ons eraan dat verandering nooit van bovenaf komt, dat echte verandering alleen plaatsvindt wanneer gemeenschappen in verzet komen. Van de anti-apartheidsbeweging die universiteiten dwong banden met Zuid-Afrika te verbreken tot stakingen tegen de vermarkting van onderwijs: het is collectieve actie die bestuurders dwingt verantwoording af te leggen.

De vraag is niet langer óf we ons moeten verzetten, maar hoe. Studenten en medewerkers moeten opstaan en duidelijk maken dat er geen ruimte is voor moreel faillissement binnen de academische wereld. T ot nu toe hebben Nederlandse universiteitsbesturen geen gehoor gegeven aan de oproepen om de banden te verbreken, en het is tijd dat we aan onze universiteiten gaan toewerken naar een staking.

Daarom roep ik medewerkers en studenten op om in actie te komen. Samen hebben we de kracht en de middelen om niet alleen te strijden voor rechtvaardigheid, maar ook om die daadwerkelijk te realiseren.