Spat de Catalaanse droom uiteen?

Het is opvallend hoe de Nederlandse pers en publieke opinie zich liet verleiden door de gelikte public relations campagne van de Catalaanse overheid. Het beeld dat dit een conflict is tussen vreedzame, democratische Catalanen en een repressieve Spaanse staat is sinds het hardhandige politie-ingrijpen bij het illegale referendum over afscheiding door velen overgenomen.

De Catalaanse regering doet het voorkomen of er met ‘Spanje’ – alsof ze daar zelf geen deel van uitmaken – niet te onderhandelen valt, terwijl de grootste Catalaanse partij in het Spaanse parlement de afgelopen 25 jaar maar liefst vier minderheidsregeringen (zowel van de sociaaldemocratische PSOE als van de conservatieve PP) gedoogsteun verleende in ruil voor uitbreiding van de autonomie of concrete voordelen voor Catalonië. Dit is dus de partij van Carles Puigdemont, de huidige premier van de regionale regering, die nu de onafhankelijkheid van Catalonië probeert te bewerkstelligen.

De problematische kanten van het eenzijdig referendum van zondag 1 oktober beginnen nu echter ten volle duidelijk te worden. Vanwege de precedentwerking erkent de Europese Unie de uitslag van dit referendum niet. Alleen andere regio’s met separatistische neigingen zijn enthousiast.

Maar ook binnen Catalonië zelf rommelt het. De burgemeester van het grensdorpje Batea heeft al geopperd zelf ook een volksraadpleging te houden om zo binnen Spanje te kunnen blijven. Een ander grensdistrict, de vallei van Aran, heeft een eigen taal en claimt dus ook het recht op zelfbeschikking.

Maar niet alleen een groot deel van de Nederlandse publieke opinie hecht teveel waarde aan de woorden van de Catalaanse regioregering. Ook een groot deel van de Catalaanse kiesgerechtigden hechtte geloof aan de verlokkende vergezichten van de nationalisten: de Catalanen maken deel uit van Europa, gebruiken de euro als hun wettige betaalmiddel en zullen dat ook in de toekomst blijven doen. De scheiding met Spanje zal geen negatieve effecten hebben en dus wacht een schitterende toekomst binnen de Europese Unie.

Maar de realiteit is dat een onafhankelijk Catalonië door vrijwel geen enkele staat erkend zal worden. Zelfs de Russische president Poetin – toch geen principieel tegenstander van afscheidingen – heeft al verklaard dat dit een binnenlands, Spaans probleem is.

Ook was van het begin af aan duidelijk dat de Europese Unie een verband van staten is. Een onafhankelijk Catalonië zal buiten de Unie terecht komen en gewoon een normale toetredingsprocedure moeten doorlopen. Spanje heeft als zittend lid vetorecht en mocht het ooit zover komen dan zal de huidige regering niet schromen daar gebruik van te maken.

Ook zijn er al zo’n 1500 bedrijven die hun statutaire zetel verplaatst hebben naar andere delen van Spanje. En dan gaat het niet om de slager op de hoek of de garage van Jordi Catalan. De grootste beursgenoteerde bedrijven vertrokken als eerste en veel andere internationaal opererende ondernemingen zijn inmiddels gevolgd. Dit betekent in veel gevallen ook dat de vennootschapsbelasting elders wordt afgedragen en het hoofdkantoor wordt verplaatst. Dus de economische schade is nu al van blijvende aard.

Mocht Catalonië daadwerkelijk onafhankelijk worden dan komen er grenscontroles en moeten bedrijven importheffingen gaan betalen. Dat zal betekenen dat veel bedrijven ook de productie zullen gaan verplaatsen. Zodat het banenverlies, dat nu nog redelijk beperkt lijkt, flink kan gaan aantikken. Dus in plaats van een trots onafhankelijk land met snel groeiende welvaart zal Catalonië dan veranderen in een internationale paria met grote economische problemen.

Inmiddels is duidelijk dat het definitief uitroepen van de Catalaanse onafhankelijkheid – zonder ingrijpen vanuit Madrid – zou uitlopen op een Brexit in drie weken, die zelfs voor de voetbalgrootmacht FC Barcelona een existentiële bedreiging vormt. De club heeft al gewaarschuwd voor eenzijdige stappen omdat nu het besef doordringt dat de afscheiding van Spanje kan leiden tot het onmiddellijke vertrek uit de Spaanse competitie. Het wegvallen van inkomsten kan alleen opgevangen door sterspelers als Lionel Messi te verkopen. Het wordt tijd dat we inzien dat de droombeelden van de Catalaanse nationalisten volstrekte illusies zijn.