Sinterklaas, Google en de Pietenfobie

In coronatijd kruipt het bloed waar het niet gaan kan. Ook bij mij. Met Henk Westbroek schreef ik een nieuw Sinterklaasliedje. Een gewaagde onderneming. Het maakte dat ik de Pietendiscussie dit jaar met meer belangstelling dan gebruikelijk volgde. Mijn omgeving was de eerste die schrok; vrienden waarschuwden mij: ‘Een Sinterklaasliedje… Oh, kijk maar uit…’ Niets houdt ons land het hele jaar bezig zoals het Sinterklaasfeest dat doet. Complottheorieën, zelfs fantaseren over moordaanslagen op onze premier, of de corona-crisis halen met mindere regelmaat de lijst ‘trending topics’ op sociale media dan Zwarte Piet, minder Zwarte, Stroopwafel of Roetveeg Piet. Een discussie waarin wij ons niet te zeer wilden mengen. Het werd tijd voor weer eens een uiting voor jong en oud; een poging discussies achter ons te laten.

Een mooi streven, zou men zeggen, maar in de videoclip moesten wij, samen met de Pieten van dienst, een keuze maken. Een keuze die bedreigingen opleverde en commentaar van vele kanten, waar sommigen, aan huis gekluisterd in Corona-tijd, niets beters te doen bleken te hebben dan het natellen van roetvegen op Pietenwangen, op zoek naar die ene veeg te veel of te weinig, een Piet te zwart of te blank. Het is onmogelijk, bleek opnieuw, het voor ieder goed te doen.

Google besloot vorige week dat het, misschien daarom, maar eens afgelopen moest zijn. Na Lange Frans, gingen ook alle Pieten in de ban, Roet of Zwart, het deed er niet meer toe. Google besloot vanuit Amerika dat het wel mooi geweest was. Zelfs de Nederlandse woordvoerder van het bedrijf, wist niet precies waarom.

Het bleef opvallend stil. Zoals er ook opmerkelijk weinig aandacht was voor de wijze waarop Google internationaal discussie over Covid-19 ontmoedigde: wie het virus als onderwerp verkiest loopt het risico zijn online verdienmodel kwijt te raken.

Waar (dankzij met name Arjen Lubach) meer en meer oog bestaat, van ook de politiek en de wetgever , voor de algoritmes die om financieel gewin de gehele wereld verder in de fuik van de eigen bubbel zuigen (generatoren van gepersonificeerd clickbait, waarbij de inhoud er weinig toe doet, als de consument maar blijft kijken, blijft doorklikken en bovenal blijft hangen op het platform), is voor de (uiterst willekeurige) censuurmaatregelen van de tech giganten relatief weinig aandacht. Ten onrechte.

Google is een systeembedrijf geworden, voor communicatie en voor economisch verkeer, voor de ondersteuning en exploitatie van en rond culturele producten, voor openbare discussie en voor debat. Het handelen van Google (en collega Facebook) bepaalt mede de toekomst van het maatschappelijk discours en van onze cultuur. Dat is een positie die wij niet ongecontroleerd aan de markt en aan een hoofdkantoor van een Amerikaanse onderneming kunnen en mogen overlaten.

Vrijheid en democratische orde zijn niet vanzelfsprekend. Ook niet online.