Foto-reportage: Simpele pionnen op een politiek schaakbord

Voordat de deal EU-Turkije deal werd gesloten kwamen op het Griekse eiland dagelijks 1000-1800 mensen aan. Op het opvangkamp ‘Moria’ sprak ik veel vluchtelingen uit Irak, Syrië, Pakistan en Afghanistan. Waarom een terugkeer naar Turkije voor veel vluchtelingen beangstigend is blijkt uit de verhalen die ze me vertelden.

Onafhankelijk van elkaar spraken vluchtelingen over de behandeling door de Turkse autoriteiten. Zo vertelden gezinnen uit Afghanistan, Syrië en Irak me hetzelfde verhaal over het wangedrag van de Turkse kustwacht tijdens hun tocht over zee. De Turken zouden hen op zee hebben bedreigd met vuurwapens, de gammele bootjes bewust willen laten kapseizen door hoge golven te maken en gepoogd hebben hen waardevolle spullen afhandig te maken.

“We zaten met 41 mensen aan boord toen de Turkse kustwacht ons opmerkte. Eerst schoot men in de lucht en daarna richtten ze de wapens op ons. Toen we niet snel genoeg luisterden maakte hun boot hoge golven. Iedereen aan boord was doodsbang en kinderen begonnen te huilen. De vrees om in het water te vallen was groot, we kunnen niet zwemmen. Toen we aan boord kwamen hebben ze onze spullen afgepakt en weer in Turkije afgezet. Sommigen van ons werden zelfs in de cel gegooid, zonder eten en drinken. Hierdoor zijn sommige families uit elkaar gevallen, ze konden elkaar niet meer bereiken.” Een groep Irakese en Syrische vluchtelingen wilde niet dat hun namen werden genoemd, maar verklaarde dat zij nooit meer richting Turkije willen gaan.

Deze verhalen staan niet op zichzelf. Eerder noteerde ik deze verhalen in de Balkan, waarbij ik mezelf voordeed als vluchteling. Voornamelijk Syrische vluchtelingen die ik toentertijd sprak vreesden de Turkse autoriteiten. Ook hier werd verteld over het afhandig maken van hun kostbaarheden en illegale pushbacks. Overigens is Turkije niet het enige land waarbij de focus ligt op onbetrouwbare autoriteiten, in andere – Europese – landen zijn deze zaken dagelijkse kost. In Frankrijk, Servië, Kroatië en Griekenland zijn talloze verhalen te horen met betrekking tot corruptie, pushbacks, mishandelingen en misdaden die op het gebied van mensenrechten elke regel overtreden.

De ‘EU-Turkije deal’ is vooral een politiek schaakbord dat achter de schermen hard wordt bespeeld, ondertussen zijn de vluchtelingen niets meer dan simpele pionnen die worden ingezet als pressie- dan wel ruilmiddel. Dat politici het nu ineens noodzakelijk achten om in te grijpen en Turkije als veilig land beschouwen is een gotspe. Daarbij is het deporteren van mensen door illegale pushbacks te legaliseren een regelrechte inbreuk op de universele rechten van de mens, waarmee alleen de politieke en economische verhoudingen en belangen worden veiliggesteld.