Simpele grap joeg Hongaren de stuipen op het lijf

23 januari 2025 kan de geschiedenisboeken van Hongarije ingaan als de dag waarop een simpele grap de natie de stuipen op het lijf joeg. Een e-mailcampagne van een vermeende 'moslimterrorist' die dreigde de 'toorn van de onderdrukten' te ontketenen, veroorzaakte paniek in het hele land en er werden 300 scholen geëvacueerd en veel andere gebouwen werden onderzocht op explosieven.

Het dreigement maakte deel uit van een gecoördineerde operatie in heel Europa om paniek en verwarring te zaaien. Soortgelijke gevallen zijn gemeld in Frankrijk, Duitsland en Spanje, naast andere EU-lidstaten, waarbij de waarschuwingen niet alleen gericht waren aan scholen, maar ook aan rechtbanken, kantoren van openbare aanklagers en winkelcentra.

Het Kremlin gebruikt al lange tijd samenzweringstheorieën als beïnvloedingsmiddel en deze hoax speelde rechtstreeks in op deze strategie. Met het verzinnen van een islamistische dreiging werd de extreemrechtse, anti-migratie beeldvorming in heel Europa aangewakkerd, waardoor de publieke opinie werd beïnvloed en politieke tegenstanders in diskrediet werden gebracht - en de aandacht werd afgeleid van Oekraïne.

Voor Orbán was de hoax politiek gezien nuttig. In plaats van het aan te pakken als een veiligheidskwestie, greep de regering het moment aan om de schuld voor de economische problemen, falende openbare diensten en corruptieschandalen in Hongarije af te schuiven op de gebruikelijke externe vijanden - de EU, migranten en buitenlandse samenzweringen.

In Centraal- en Oost-Europa werden deze gebeurtenissen meestal gevolgd door een onmiddellijk onderzoek naar de nationale veiligheid en een toezegging om de verantwoordelijken ter verantwoording te roepen. In Tsjechië noemden geheime diensten Russische inlichtingendiensten als de daders. In Bulgarije trokken de staatsautoriteiten een vergelijkbare conclusie.

De omvang van dergelijke aanvallen, met name sinds de inval van Rusland in Oekraïne in 2022, duidt erop dat buitenlandse informatiemanipulatie en -interferentie een groeiend veiligheidsprobleem aan het worden is voor de 27 lidstaten van de EU. 

Scholen zijn strategisch gekozen als doelwit vanwege de schaal van ontwrichting die het veroorzaakt. Een bommelding heeft niet alleen gevolgen voor de leerlingen, maar ook voor hun familie en omgeving. Het dwingt overheidsinstanties ook om snel te reageren om ervoor te zorgen dat leerlingen veilig zijn, wat aanzienlijke overheidsmiddelen vereist.

De gebeurtenissen van 23 januari zijn ongebruikelijk omdat ze gericht zijn tegen een bondgenoot van het Kremlin. Desondanks heeft de regering van Orbán zich niet onbetuigd gelaten.

Terwijl scholen in het hele land nog werden doorzocht op explosieven, noemde Péter Szijjártó, de Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken, de bedreigingen ‘een direct gevolg‘ van het migratiebeleid dat “Brussel en West-Europese landen nu al bijna tien jaar voeren”. Hij verdubbelde de onrechtmatige ‘Stop Soros’-wetten van de regering, die legitieme migratie criminaliseren.

Tegelijkertijd richtte de propagandamachine van de regering zich tegen binnenlandse politieke tegenstanders. Een van de belangrijkste doelwitten was Tisztelet és Szabadság Pártja (Partij voor Respect en Vrijheid, TISZA), geleid door Péter Magyar, de ex-man van voormalig minister van Justitie Judit Varga.

Onder leiding van Magyar heeft TISZA steeds meer steun gekregen, met 30% van de verkiezingen voor het Europees Parlement in juni en, in de afgelopen maanden, Orbán's Fidesz naar de tweede plaats te duwen in de publieke opiniepeilingen. De door de staat gecontroleerde media hebben enorm veel middelen om hem af te schilderen als mentaal onstabiel en gevaarlijk.

De door de Hongaarse staat georkestreerde desinformatie heeft een lange geschiedenis, met als een van de meest beruchte en hardnekkige campagnes de omvolkingstheorie.

Al meer dan een decennium versterkt de Fidesz-partij van Orbán de aantijgingen dat de internationale filantroop George Soros en de EU samenzweren om de Europese bevolking te vervangen door moslimmigranten. De regering heeft dit verhaal gebruikt om het optreden tegen NGO's en onafhankelijke media te rechtvaardigen, allemaal onder het mom van het beschermen van 'soevereiniteit'.

Het Bureau Bescherming Soevereiniteit is een onderzoek gestart tegen de activiteiten van het Amerikaanse Bureau voor Internationale Ontwikkeling (USAID), ze claimen dat de organisatie deel uitmaakt van een “bredere inspanning om politieke invloed uit te oefenen”. Het voedt de samenzwering dat het financieringsmodel in Brussel is gekopieerd door de Joodse miljardair George Soros en zijn organisaties.

Oekraïne is ook opnieuw onder vuur komen te liggen. De Hongaarse regering heeft ongefundeerde laster verspreid dat Oekraïne Direkt36 financiert, een nieuwszender die recent een documentaire uitbracht over Orbáns buitensporige rijkdom door systematische corruptie.

Daarnaast hebben de pro-Fidesz krant Magyar Nemzet en media die dicht bij de premier staan geclaimd dat Oekraïense geheime diensten een geheime campagne voeren om de Hongaarse premier omver te werpen.

Sinds de verkiezing van Trump zal Orbán een Democratische regering op den duur niet meer de schuld kunnen geven van het 'financieren van buitenlandse agenten in Hongarije'. Hij moest een 'nieuwe bedreiging voor de nationale soevereiniteit' vinden die past bij de campagne tegen president Zelenskyy, die door de Hongaarse propagandamedia onophoudelijk in absurd negatieve bewoordingen wordt afgeschilderd - als een 'clown' of zelfs als medeschuldig aan Poetins genocidale oorlog in Oekraïne.

De rol van Rusland in de valse terroristische e-mailcampagne en de reactie van Fidesz roept ernstige vragen op over samenwerking. Het Kremlin had al een diep netwerk van uitvoerders in Hongarije, waaronder de extreemrechtse Onze Vaderlandpartij (Mi Hazánk Mozgalom) en pro-Russische randmedia.

Vooral de goede verstandhouding met Orbán heeft geleid tot een uitwisseling en verspreiding van tactieken. De export van door Rusland gesteunde, eurosceptische en pro-Kremlin narratieven en desinformatie zou nog groter kunnen worden nu Hongarije de verkiezingen van 2026 nadert.

Ondanks de toenemende binnenlandse uitdagingen zou pro-Russische desinformatie Orbán aanzienlijk kunnen helpen de verkiezingen in 2026 te winnen.

De EU heeft de afgelopen jaren haar tanden laten zien in reactie op het gedrag van Orbán, waaronder door het achterhouden van structurele fondsen, maar er is sterkere actie nodig.

De Europese Commissie moet prioriteit geven aan het aanpakken van media capture met behulp van juridische en politieke instrumenten. De door de Hongaarse staat gecontroleerde media spelen een belangrijke rol bij de verspreiding van pro-Russische desinformatie, de versterking van de verhalen van het Kremlin en de verzwakking van de democratische weerbaarheid. De EU moet mediacaptatie aanpakken en onafhankelijke verkooppunten en maatschappelijke organisaties in Hongarije steunen, vooral nu Trump aanzienlijke middelen heeft geschrapt om de democratie in COE te handhaven. De Commissie moet ook sancties of andere strafmaatregelen overwegen tegen lidstaten die desinformatie sponsoren.

De reikwijdte, schaal en geraffineerdheid van buitenlandse informatiemanipulatie en inmenging blijft toenemen. De aanpak hiervan moet een prioriteit zijn voor de Europese Unie - zowel om de corrosieve Russische invloed en Orbán's ontwrichtende macht te weerstaan als om de democratie te behouden in een tijd waarin deze nog nooit zo precair is geweest.

Dit artikel werd voor het eerst gepubliceerd in het Engels bij Visegrad Insight.