Simone de Beauvoir, baklavadiversiteit en de multiculturele hydra

De multiculturele samenleving is voor totallochtoongemaakten wat het patriarchaat voor vrouwen is.

De introductie van existentialistische filosofie in het “integratiedebat”, en de daaraan gerelateerde onderwerpen, die ik in mijn eigen jargon de verzamelterm “multiculturele hydra” geef, is een verademing die eindelijk een nieuw perspectief kan bieden op de loopgravenoorlog tussen progressieven en nationaalpopulisten. Het opiniestuk Sartre en de kwade trouw van kabinet-Schoof van Shawintala Banwarie biedt hiermee een interessant vertrekpunt.

Hoewel de toepassing van Sartre’s kwade trouw in het opiniestuk op het narratief van de nationaalpopulisten verkeerd is, aangezien het concept toe te passen is op de zelf en niet op een sociale categorie, biedt het desondanks een interessante opening voor een nieuw perspectief op dit debat. Dit kader uitbreiden met de ideeën van Simone de Beauvoir, Sartre’s geestverwant en geliefde, maakt het des te interessanter.

Onze samenleving bestaat uit “de Nederlanders” en “de Anderen.” In Banwari’s opiniestuk gaat het specifiek over “Marokkaanse” Nederlanders en moslims, maar in principe kunnen we dit op elke groep toepassen die onder de paraplu van de multiculturele hydra valt. Net zoals De Beauvoir’s observatie dat in een patriarchale samenleving vrouwen wordt geleerd zichzelf te definiëren in verhouding tot mannen, worden allochtonen, of beter gezegd totallochtoongemaakten want zij kozen er niet voor om zo genoemd te worden, geleerd zichzelf te definiëren in relatie tot “de Nederlander.” Hoewel niemand het er over eens is wat het mythische “de Nederlander” precies zou inhouden, wordt deze in relatie met totallochtoongemaakten gedefinieerd naargelang politieke overtuigingen.

Het benoemen van het “integratieprobleem” van de nationaalpopulisten, die totallochtoongemaakten minderwaardiger vinden naargelang hun afstand tot “de Nederlander” groter is, is daarom alleen maar de xenofobe helft van het verhaal. Ook progressieven hebben een maatschappijbeeld dat bestaat uit de Nederlanders en de Anderen. Het enige dat verschilt, zijn de parameters waarmee ze deze definiëren en de waardeoordelen die ze hieraan geven.

Waar nationaalpopulisten het hebben over het omarmen van “de Nederlandse normen en waarden”, benadrukken (en waarderen) progressieven juist de meer (veronderstelde) exotische fenomenen van de Anderen. Overigens alleen de fenomenen die binnen het progressief denken acceptabel zijn. Ten aanzien van de rest kijken zij (moedwillig?) de andere kant op, waardoor ik dit graag “baklavadiversiteit” noem. Het resultaat is een samenleving die de Anderen, de totallochtoongemaakten, bekijkt en hen leert zichzelf te bekijken in het kader van de manier hoe zij zich tot “de Nederlanders” verhouden.

Om het geheel nog dwingender te maken plaatsen zowel progressieven als nationaalpopulisten hen in “gemeenschappen”, die als voldongen feit worden aangenomen, waarvan niemand hen ooit heeft gevraagd of ze daarbij willen horen. Naast het ondermijnen van de geestelijke autonomie van totallochtoongemaakten, plaatst dat hen ook nog eens in culturele ruimtes die hen verder vervreemden van de Nederlandse samenleving. En het zal niemand verbazen dat we juist daarmee de akkers hebben gemaakt waarop de meest weerzinwekkende ideeën tot bloei kunnen komen, zoals antisemitisme, maar ook homofobie, misogynie en religieuze dwang. Aangezien progressieven in hoofdzaak de architecten zijn van dit geheel, wil de ironie zodoende dat ze aan de nationaalpopulisten de munitie op een zilveren dienblad hebben aangereikt.

De introductie van existentialistisch denken in dit debat kan daarom een doorbraak in de maatschappelijke tegenstellingen zijn die ons land al vijfentwintig jaar verdelen, vergelijkbaar met de doorbraak in de antithese waarmee Abraham Kuyper ons land aan het eind van de negentiende eeuw mee had gemutileerd. Soevereiniteit in eigen kring verschilt immers ook niet zoveel van emancipatie in eigen kring. Voor progressieven biedt de existentialistische invalshoek ook een solide basis voor de hoognodige visie ten aanzien van de thema’s die nationaalpopulisten nu voor hun xenofobe agenda gijzelen.

De multiculturele samenleving is voor totallochtoongemaakten wat het patriarchaat voor vrouwen is. Net zoals dat een mens niet als vrouw wordt geboren maar tot vrouw wordt gemaakt, worden mensen niet als allochtonen geboren maar tot allochtoon gemaakt. Ongeacht de neologismen die men daarvoor verzint. Dit is een ernstige schending van de persoonlijke autonomie, individualiteit en fundamentele menselijke waardigheid. Het ontmenselijkt miljoenen Nederlanders, hen reducerend tot etiketten waar zij nooit in vrijheid voor gekozen hebben.

Op het afgelopen najaarscongres van D66 stelde partijvoorzitter Alexandra van Huffelen terecht dat we moeten strijden voor het individu, en vechten tegen de ontmenselijking. Dat is een oproep die ieder weldenkend mens kan ondersteunen, laat daarom de openingssalvo in deze strijd meedogenloos existentialistisch zijn.