Sigrid Kaag en haar aanval op linkse partijen

In het begin van haar campagne bleek al hoe geolied haar campagneteam is.  De look and feel van de website van D66 is helemaal minimalistisch, warm en zakelijk hipster. De filmpjes zitten perfect in elkaar, met een diversiteit van nette, schone, vriendelijk ogende mensen. Allemaal zo rustig en veilig als een met bètablokkers volgestopte ondervraagde beleidsmaker tijdens een verhoor door de toeslagencommissie.

Haar optreden in Buitenhof (6 sept.) was ook helemaal in de nieuwe campagnestijl. Er valt niks aan te merken aan haar uiterlijk, het is wederom zakelijk hipster, pastel, modern, niet confronterend en ik wil ook zo’n ketting. Haar ingestudeerde antwoorden kwamen er net iets te monotoon uit. Pas wanneer ze spontaan antwoorden begon te geven, raakte ik geboeid. Kaags intelligentie valt maar moeilijk te overtreffen. Ze grijpt de problematiek aan en weet keer op keer een doorwrocht antwoord te geven. Zoals we mogen verwachten van iemand met zo’n internationale staat van dienst. Ze heeft vast ook een goeie vocal coach appte ik naar een partijgenoot van haar, maar het was nog wel het begin van een proces.

Dat proces kent natuurlijk ook wat hindernissen en drempels. Valkuilen zijn er ook, die vooral diep zijn als je eigen team ze voor je heeft gegraven. Haar speechschrijver liet haar bij het recente D66 congres met gestrekt been in eentje vallen door een politiek-historisch frame uit de archieven te trekken, waarvan hij of zij wenste dat die net zo hard vergeten was als het erbij behorende anti-feminisme: Thatcher.

Kaag sprak zich uit tegen die “radicale socialisten”. GroenLinks en de PvdA klampten zich daaraan vast, dus die hoorden daar ook bij. De karikatuur werd bijna compleet door de prachtige blauwe jurk, het perfect gekapte haar en de opvallend ge-pro-non-ceer-de uitspraak. Het socialisten-verhaal kwam vervolgens in verschillende media aan bod. Het botste immers met de centrale slogan van het khaki en mauve gekleurde liberalisme. D66 was tijdens de crisis tot sociale inzichten gekomen en riep nu overal dat ze niemand zouden laten vallen en dat het tijd was voor een nieuw beleid. Een perfecte partner voor juist de sociaal-democraten en de groenen, maar economisch nog vaag rechts genoeg om aan te sluiten bij het als mijn Groesbeekse stoofpeertjes gekleurde warm rechts van de VVD: purperrood van buiten, maar wit van binnen.

Voor Thatcher bestond er de Grote Tegenstelling, die tussen “socialism” en “freedom”. We weten natuurlijk dat socialisme iets anders is dan communisme en dat socialisme in de moderne wereld vooral sociaal-democratie betekent. Immers, de enigen die nog echt een marxistische revolutie willen voeren zijn de veelal wat kleinere, versplinterde communistische clubjes van shag rokende mannetjes. Dat radicale idee heeft los van een historische oorsprong in Das Kapital nog maar weinig te maken met de grote, moderne sociaal-democratische beweging die gezorgd heeft voor een verzorgde oude dag, toegang tot onderwijs voor iedereen, een veilige werkvloer en emancipatie van vrouwen en minderheden. Toch kiest Kaag in haar mateloze gematigdheid ervoor bewust het socialisme als radicaal te omschrijven en in die hoedanigheid in direct verband te brengen met de groene en sociaal-democratische partijen van ons land.

Thatcher moest niets weten van alles wat maar een vleugje “social” zou hebben of van iedere suggestie dat iets centraal organiseren via de overheid toch best praktisch zou kunnen zijn. No, no, no! Geen verrassing was haar vriendschap met de Amerikaanse president Reagan en nog altijd slaat in de hoofden van Republikeinen een oude langspeelplaat over dat socialisme des duivels is. Want stel je voor dat alle Amerikanen tijdens de Covid pandemie toegankelijke gezondheidszorg zouden hebben gehad. Thatcher zou mensen gemaand hebben to just get on with it. Of, zoals Kaag zei, dat het steeds beter gaat is te danken aan mensen zèlf. Crisis onthult karakter. We willen geen weifelende politici die weglopen als het erop aankomt.

In tegenstelling tot bijvoorbeeld Lilianne Ploumen, die al jaren actief en relatief activistisch is in ons eigen land, kwam Kaag pas een paar jaar geleden terug van een buitenlandse carrière. De twee vrouwen zijn van hetzelfde kaliber, maar Ploumen is in die hoedanigheid zichtbaar, Kaag niet zo. Ploumen schrijft een boek en het landt in het land. Kaag is ondertussen nog altijd bezig in eigen huis haar boodschap zo uit te kunnen spreken dat het publiek geen verschil meer hoort tussen ingestudeerd en spontaan. De topdiplomate heeft nog heel wat in te halen wat betreft de profilering en politieke herkenbaarheid.

Niemand twijfelt aan Kaags kennis en kunde. Toen zij na Zijlstra werd benaderd voor haar ministerpost, ging er een zucht van verlichting door het land, omdat er eindelijk iemand werd aangetrokken die wél kennis van zaken had. En ook nog die vrouw waarover Rutte had gezegd die niet te kunnen vinden, omdat hij juist naar kwaliteit had gezocht. Een uitkomst die feilloos omschreven kan worden in de woorden van de populair-filosofisch denker Alanis Morissette: Isn’t that ironic?

Maar D66 en Kaag gaan nu door de wereld als radijsjes. Rood van buiten, wit van binnen. Een metafoor die ik trouwens dank aan mijn allerliefste oud-hoogleraar Midden- en Oost- Europese Studies, Hans Renner, zelf gevlucht uit Tsjecho-Slowakije ten tijde van de Praagse Lente. Mijn associatie met de rode rauwkost is niet de eerste. Er wordt in verschillende artikelen, spotprenten en cartoons gegrapt dat eigenlijk alle kabinetspartijen van rechts opgeschoven zijn naar de sociaal-democratie. Gek genoeg hebben ze niet door dat dat in deze tijden van pandemische en aanstaande economische crisis juist in hun voordeel kan werken. Het is de PvdA die ermee worstelt die winst te verzilveren en met een grote, carnavaleske, socialistische Zie Je Wel-parade door alle media te hossen. Vooral in februari natuurlijk. Mooi gepland, zo vlak voor de verkiezingen.

Integendeel, Kaag en haar campagneteam menen zich af te moeten zetten tegen dat linksere verhaal en diskwalificeren het als thatcheristisch socialisme. Ze veroorzaken zo niet alleen verwarring door de tegenstrijdigheid in hun eigen campagneboodschap, maar geven vooral een oneerlijke schop naar toekomstige coalitiepartners. Het getuigt van net zo weinig politiek-historische kennis als van strategisch inzicht. En dan blijven mooie, ambitieuze plannen gratuit.