Seedorf mag wel meedoen, maar niet de regels bepalen

Clarence Seedorf was afgelopen zondag te gast bij Matthijs van Nieuwkerk in College Tour. Een gesprek tussen Nederlands meest succesvolle talkshowhost en de volgens velen beste en meest ondergewaardeerde Nederlandse voetballer ooit houdt Nederland een spiegel voor. Die spiegel wordt niet opgehouden door Van Nieuwkerk. Sterker nog, het lukt hem niet er zelf in te kijken.

Van Nieuwkerk vertegenwoordigt een gezelschap van journalisten dat diversiteit belangrijk zegt te vinden, maar de regie liever zelf in handen houdt. Journalisten die zich onvoldoende bewust zijn van hun witte, mannelijke privileges en hun beperkte blik op de wereld. Het vraagt om een behoorlijke dosis empathisch vermogen om de wereld vanuit een ander perspectief te bekijken, als die wereld volledig voor jouw comfort is gebouwd. Maar als journalist in een veranderende wereld zou je daar keihard aan moeten werken.

Van Nieuwkerk had een voorbeeld kunnen nemen aan de studenten. Vrijwel direct vroeg een student Seedorf of hij aan zijn Nederlandse identiteit is gaan twijfelen toen hij niet werd opgesteld voor het Nederlands elftal. Seedorf antwoordt “nee, niet aan mijn identiteit, maar ik was wel teleurgesteld.” Oprechte vraag, eerlijk antwoord.

Vervolgens geeft Van Nieuwkerk een reactie die zowel ongemakkelijk als sensatiebelust aanvoelt: “Oei, dit is een open zenuw…” Seedorf reageert daar ad rem op met “voor wie is het open zenuw?” Stotterend zegt Van Nieuwkerk: ” Eh, het publiek, Nederland en voor jou.” Dit zet de toon voor de rest van het gesprek. Ongemak en onbegrip. Zo maakt Van Nieuwkerk een ongemakkelijke, lacherige opmerking als Seedorf een vragensteller vraagt te gaan zitten om op gelijke hoogte te kunnen praten. Hij bekritiseert zijn keuze om direct coach te worden, niet eerst de jeugd te trainen ‘zoals Stam’. Wat hier in doorklinkt is: waarom ken jij je plaats niet?

Van Nieuwkerk lijkt op een missie om uit Seedorf’s mond te horen dat hij structureel gediscrimineerd is in Nederland. Maar Seedorf laat zich hier niet tot verleiden. Hij kent het spel immers als geen ander: het zou de volgende dag in de krant staan en Nederland zou zuchten om het zoveelste ‘gezeur’ om racisme. In plaats daarvan trekt hij zijn persoonlijke ervaringen breder, om de kijker duidelijk te maken dat het geen persoonlijke kwesties zijn maar iets dat structureel plaatsvindt.

Van Nieuwkerk snapt dit niet. Als hij het heeft het over “wat jou is overkomen” corrigeert Seedorf hem consequent met “wat Nederland is overkomen.” Hij zegt hiermee, ik ben geen losstaande persoon, ik ben onderdeel van Nederland. Er is geen Nederland van Nederlanders en een Nederland van niet-Nederlanders.

Dat in Nederland nog steeds onderscheid wordt gemaakt tussen mensen op basis van afkomst, kleur, geslacht en religie, daar hebben niet alleen de benadeelden last van, daar heeft heel Nederland last van. Sport is een belangrijk middel om bloot te leggen dat, door racistische vooroordelen en hiërarchieën die diep verankerd liggen, keuzes worden gemaakt aangaande individuen waar heel Nederland last van heeft. Dat Nederland niet zijn beste voetballers selecteert, daar heeft heel Nederland last van. Niet alleen Seedorf of het Nederlands elftal. Zo simpel kan een ingewikkelde kwestie uitgelegd worden.

Als Van Nieuwkerk dat durft te betwisten door te vragen: “Is het mogelijk dat de trainer een speler van Alkmaar beter vond dan jou?’ antwoordt Seedorf  “als hij beter zou zijn dan ik, dan voetbalde ik in Alkmaar en hij bij AC Milan.” Touché.

Van Nieuwkerk haalt de kwestie uit 1996 aan, toen er commotie ontstond over een foto in de Volkskrant waarop zwarte spelers zich zouden afzonderen. Seedorf vraagt Van Nieuwkerk: “Waarom zie jij een tafel met witte spelers en één met zwarte spelers? Ik zie een zaal met Nederlandse voetballers.” Dit betekent niet dat je geen kleur mag zien, het betekent dat je je moet afvragen wat voor betekenis je daar aan geeft. Hij daagt de kijker uit: door welke bril kijk jij?

Dat Van Nieuwkerk zich niet bewust is van zijn eigen ‘wij versus zij’-denken, zagen wij al eerder in DWDD toen Martin Simek over ‘zwartjes’ sprak en Sylvana Simons hier iets van zei. De presentator vatte samen: “Sylvana vindt het niet zo fijn als je die term gebruikt.” Wat hij had moeten zeggen is: “Wij vinden het niet zo fijn als je die term gebruikt.” Racistische uitlatingen zouden voor niemand die een inclusieve samenleving nastreeft fijn moeten zijn.

Van Nieuwkerk wordt steeds radelozer omdat hij niet te horen krijgt wat hij wil en haalt een oude quote tevoorschijn van Seedorf: “Ik ben op basis van vooroordelen structureel niet geselecteerd voor het Nederlands elftal.” Hij gebruikt deze quote om Seedorf uit de tent te lokken en hem deze vooroordelen te laten benoemen. Weer wijst Seedorf de interviewer op zijn plek door aan te geven dat hij deze vraag niet aan hém, maar aan de personen die deze beslissing hebben genomen moet stellen. Wie is verantwoordelijk voor discriminatie, degene die discrimineert of degene die wordt gediscrimineerd?

Van Nieuwkerk had de kans kunnen grijpen werkelijk te begrijpen wat iemand beweegt die zo succesvol en verguisd is, maar trapt in de valkuil om het hele gesprek te sturen naar een controversiële uitspraak. In plaats van te vissen naar of structureel racisme de Nederlandse voetbalwereld beïnvloed, had hij dit gegeven als startpunt moeten nemen.

We weten allemaal dat er nog geen volledige gelijkheid bestaat in Nederland, dus waarom dat hij dat perse uit Seedorf’s mond wilde horen? Dan zou het een probleem zijn van Seedorf of van zwarte spelers, maar niet van Nederland. Seedorf slaagt er in op deze manier de verantwoordelijkheid bij de Nederlandse cultuur te leggen en hiermee dus bij ons allemaal.

Wat duidelijk is, is dat Seedorf niet te reduceren is tot een zwarte voetballer. Hij is een trotse, succesvolle Nederlander die niet buigt. Niet voor de pers, niet voor Nederland en niet voor Matthijs van Nieuwkerk. En dat schuurt. Je mag als zwarte man in Nederland wel meedoen, maar niet de regels van het spel veranderen.