Scheiding van bed en baan; een kwestie van beschaving

Arbeidsmigranten komen naar Nederland en verwachten hier fatsoenlijk werk en leefomstandigheden aan te treffen. Maar niets is minder waar. We zien op plekken waar de arbeidskosten een belangrijk deel uitmaken van het productieproces dat arbeidsmigranten niet als mens, maar als productiemiddel worden behandeld. Als een kostenpost in een Excel-sheet. Een feitelijke onderhandelingspositie is ver te zoeken. Voor jou 10 anderen, is dan het credo.

Eenmaal in Nederland blijken de contracten kort en onzeker, en roosters onvoorspelbaar. De werkgever is vaak ook de huisbaas, dat zet deze medewerkers met de rug tegen de muur. De woonomstandigheden die arbeidsmigranten meemaken is onacceptabel slecht en disproportioneel duur. Huur wordt automatisch ingehouden op het loon. En volledig arbitraire boetes voor ‘overtredingen’ als het verliezen van een fietssleutel, of de vuilniscontainer op de verkeerde dag buitenzetten kunnen oplopen tot 250 euro, ingehouden op het loon.

Wat wij veel horen is dat het bij arbeidsmigranten ontbreekt aan een gevoel van veiligheid. Het is voor hen nooit duidelijk wie ze na hun dienst in hun kamer treffen. De deur kan niet op slot en de bewoning is gemengd. Dat heeft al regelmatig tot vervelende en dreigende situaties geleid.  Maar ook of er überhaupt plek is, want het gebeurt regelmatig dat medewerkers gesommeerd worden om hun boeltje te pakken en elders te bivakkeren.

Deze praktijken overschrijden fundamentele normen en waarden en het is een kwestie van beschaving dat we hier als Nederlandse samenleving structureel verandering in aanbrengen. Arbeidsmigranten als verdienmodel, dat is onacceptabel. De oplossing zit dus zeker niet alleen in meer en meer bouwen, zoals huisvesters en alle partijen voor wie het huisvesten van arbeidsmigranten een verdienmodel is, betogen. Het begint met een weloverwogen vestigingsbeleid.

Met het visieloos aantrekken van bedrijvigheid die afhankelijk is van goedkope arbeid waarin lokaal niet in kan worden voorzien, creëren we onze eigen tekorten. En voordat een lokale bestuurder het zoveelste distributiecentrum een gemeente binnentrekt, moet niet alleen worden meegewogen of het in het bestemmingsplan past en of het logistiek haalbaar is. Maar ook of het fatsoenlijke werkgelegenheid biedt, of er lokaal mensen voor zijn, en zo niet of er ruimte is voor huisvesting als mensen van ver gehaald moeten worden om het werk te doen.

En maak er werk van structureel werk, structureel in te vullen. Dan ontstaat er ook niet steeds weer een tijdelijke huisvestingsbehoefte die ondermaats geregeld wordt. Wanneer structureel werk, structureel met vaste banen wordt ingevuld – of dat nu voor mensen lokaal of van ver is – is de huisvestingsbehoefte goed te voorspellen en in te richten.

Maar niet alleen in het belang van arbeidsmigranten, maar van alle werkenden in Nederland, is het belangrijk om een eerlijke arbeidsmarkt na te streven. Waar collega’s niet tegen elkaar worden uitgespeeld op arbeidsvoorwaarden en elkaar te hoeven bevechten om de kruimels. Een arbeidsmarkt met eerlijk werk en gelijke rechten.

Vandaag is er bestuurlijk overleg met ministers Koolmees, Van Veldhoven en staatssecretaris Keijzer over misstanden bij arbeidsmigranten. Het zou goed zijn dat zij de boodschap van de vakbonden en de werknemers in Nederland horen. En deze niet laten vertroebelen door roep en de verdienlust van diegenen die aan de basis staan van de misstanden bij arbeidsmigranten.

Aleksandra is een ‘arbeidsmigrant’. Maar ze zou zichzelf nooit zo noemen. Ze komt uit Polen ja, maar werkt al een hele tijd in Nederland. Soms gaat ze terug naar Polen voor familiebezoek, maar haar werk en haar leven zijn hier. En hier wil ze haar leven ook opbouwen, in Nederland. Makkelijk is dat niet. Werk is er genoeg, maar een leven opbouwen, daar is weinig ruimte voor. Na een lange dag werken, komt Aleksandra terecht op woonlocaties die nauwelijks leefbaar zijn. Slecht onderhouden voorzieningen, krappe woonruimtes, waar wel de volle mep voor betaald wordt; 100 euro per week voor een matras is standaard. Maar erger nog dan de zichtbare verloedering op de woonlocaties, is de willekeur waarmee er met mensen omgegaan wordt, het gebrek aan privacy en het gebrek aan menselijkheid.