Schaduwzijde van Spanje wordt door natuurramp goed zichtbaar

Voor de gemiddelde buitenlandse toerist is Spanje een prachtig land met vriendelijke en gastvrije mensen. Veel Nederlanders vinden Spanje om meerdere redenen ook leuker om er te wonen dan in Nederland. Niet alleen om het weerklimaat met veel zon-uren maar ook om het vriendelijke en minder hectische leefklimaat met lagere prijzen voor levensonderhoud en huisvesting. Een opvatting waar ogenschijnlijk weinig op af te dingen valt.

Zelf heb ik regelmatig voor een lange tijd in de omgeving van Valencia gewoond, vanwege de hiervoor genoemde redenen. Dat was in de tijd dat Nederland nog als een gaaf landje kon worden beschouwd en Valencia voor mij als een nog gavere omgeving. Met wel één klein nadeel dat je met de Engelse taal niet ver komt in de  communicatie. Voor Spanjaarden is Spaans de wereldtaal want dat wordt volgens de Spanjaarden het meest gesproken op onze aardbol. Met een snelle Spaanse cursus kun je de taalbarrière verminderen.

Tijdens de coronacrisis kon ik Valencia niet uit en in die pandemie kon ik voor het eerst de schaduwzijde van de Spaanse samenleving ervaren. Dat was schrikken. De uitgeroepen noodtoestand de 'Estado de Alarma' veranderde Spanje binnen één dag in een politiestaat. Met in het straatbeeld veel zwaarbewapende politie en Guardia Civil.

Het gevoel van verbondenheid van burgers onderling, die allemaal in dezelfde ellende zaten, was voor mij als Nederlander nieuw. Evenals het in de coronatijd moeten aanschouwen van het dagelijks overleven door veel kwetsbare ouderen en ontslagen werknemers, die zonder geld of steun van de Spaanse overheid zich maar moesten zien te redden.

Deze gebeurtenissen prikkelden mijn nieuwsgierigheid om een verklaring voor deze opvallende verschillen met de Nederlandse samenleving te zoeken. Dat kon immers niet alleen maar veroorzaakt worden doordat het inkomen per hoofd van de bevolking in Spanje lager is dan het Nederlandse inkomen per dezelfde dimensie.

Als eerste ontdekte ik bij toeval dat het Spaanse strafrecht een strafbaar feit uit de Franco tijd nog steeds hanhaaft, als enige land in de EU. Als een ondernemer zich voelt geschoffeerd omdat je als consument klaagt over een product of dienst dan kan die klacht als een strafbare aantasting van de goede eer worden beschouwd. Als Nederlands jurist kun je dat gewoon niet geloven. Dat zet immers de poort open naar misbruik door een elite om meldingen over een misstand onder de pet te kunnen houden. Maar niet alleen in het strafrecht zijn de trekjes van Franco-tijd in de samenleving zichtbaar. Het kwalitatief beste onderwijs is particulier georganiseerd voor wie het geld heeft en het openbare onderwijs is van een significant lager niveau.

Corruptieschandalen van de elite in bedrijfsleven en politiek zijn aan de orde van de dag. Corrupte politici kunnen ook na een veroordeling gewoon weer aan de slag in vaak lucratieve politieke baantjes. Want politici in Spanje zijn, ook als ze niet in een regering of parlement zitten, vaak betaalde functionarissen.  

Door de natuurramp Dana is deze schaduwkant van de Spaanse samenleving opnieuw voor het buitenland zichtbaar geworden. Politiek en overheid die de armere bevolking gewoon laat stikken als de nood het hoogst is en dappere vrijwilligers in Valencia die met bezems en emmertjes hun medebewoners van Valencia massaal te hulp schieten. De weerbaarheid en solidariteit van de inwoners van Valencia vormen zo een toonbeeld van hoe burgers zich bij een ramp kunnen wapenen tegen sterk falende politici en overheden.