Ruud Koopmans heeft een eenzijdige en paternalistische kijk op integratie

Ruud Koopmans en het assimilatie-dogma: een kritisch perspectief

Vanochtend was socioloog Ruud Koopmans te gast bij WNL op zondag, waar hij zijn bekende tirade herhaalde over de “mislukte integratie” van Nederlanders met een migratieachtergrond. Zoals te verwachten, koos Koopmans opnieuw voor de inmiddels afgezaagde weg van het benoemen van Marokkanen als zondebok. Zijn analyse, die eerder als eenzijdig en paternalistisch kan worden omschreven, mist wederom een fundamenteel inzicht: integratie is een tweerichtingsproces. Koopmans laat structureel na te benoemen dat de verantwoordelijkheid voor integratie niet uitsluitend bij migranten ligt, maar ook bij de ontvangende samenleving. Sterker nog, de Nederlandse samenleving leeft in toenemende mate in een eigen bubbel, afgesloten van de realiteit van een multicultureel Nederland.

De blinde vlek van Koopmans
Koopmans lijkt vast te zitten in een achterhaald idee van integratie, waarin assimilatie de norm is en culturele diversiteit slechts wordt getolereerd zolang het niet afwijkt van de zogenaamde “meerderheidscultuur”. Dit is niet integratie, maar assimilatie. Integratie betekent dat zowel de nieuwkomer als de ontvangende samenleving zich aan elkaar aanpassen. Het is een proces van wederzijdse verrijking, waarbij ruimte is voor culturele verschillen en respect voor elkaars waarden. Koopmans presenteert echter een narratief waarin de verantwoordelijkheid eenzijdig bij migranten wordt gelegd en waarin de dominante cultuur onaangetast moet blijven.

Deze eenzijdigheid is niet alleen theoretisch problematisch, maar ook praktisch onhoudbaar. Koopmans vergeet te benoemen dat een groeiend aantal Nederlanders met een Turkse of Marokkaanse achtergrond ervoor kiest om Nederland te verlaten. Deze emigratiegolf, gericht op landen van herkomst zoals Marokko en Turkije, wordt deels ingegeven door betere economische kansen in die landen, maar ook door het verstikkende rechtsextremistische klimaat in Nederland. Politieke polarisatie, structureel racisme en het gebrek aan vooruitzichten op gelijke kansen hebben velen doen besluiten hun heil elders te zoeken. Dit is een vorm van stemmigratie die Nederland wakker zou moeten schudden. In plaats daarvan kiest Koopmans ervoor om deze ontwikkeling te negeren en vast te houden aan zijn achterhaalde integratiemodel.

De “integratie” van Koopmans: een eufemisme voor assimilatie
Koopmans’ visie op integratie lijkt meer op een pleidooi voor assimilatie, waarbij migranten hun culturele identiteit moeten opgeven om volledig op te gaan in de Nederlandse samenleving. Dit roept een belangrijke vraag op: in hoeverre kunnen we in dat geval nog spreken van integratie? Integratie veronderstelt immers het behoud van identiteit binnen een gedeelde ruimte, terwijl assimilatie vraagt om het opgeven van alles wat niet overeenkomt met de norm van de dominante groep. Assimilatie is geen brug, maar een sloopkogel die culturele diversiteit vernietigt. Het is niet alleen een onrealistisch en onwenselijk doel, maar het getuigt ook van een diepgeworteld superioriteitsdenken.

De woorden en toon van Koopmans verraden deze superioriteitsgedachte. Hij blijft benadrukken dat “zij” (de migranten) zich moeten aanpassen, terwijl “wij” (de Nederlanders zonder migratieachtergrond) al perfect geïntegreerd zouden zijn. Dit is een misvatting. De Nederlandse samenleving is net zo goed verantwoordelijk voor integratie en zou zich open moeten stellen voor andere perspectieven en culturen. De realiteit is echter dat veel Nederlanders zonder migratieachtergrond in hun eigen bubbel leven, waarin ze nauwelijks in aanraking komen met diversiteit. Het is opmerkelijk dat juist de groep die het minst in contact staat met migranten, vaak het luidst klaagt over een “mislukte integratie”.

Het politieke klimaat: een verharde samenleving
Een ander cruciaal punt dat Koopmans negeert, is de rol van het politieke klimaat in Nederland. De afgelopen jaren heeft de opkomst van rechts-populistische partijen zoals de PVV en Forum voor Democratie bijgedragen aan een verharde toon in het integratiedebat. Migranten worden niet langer gezien als medeburgers, maar als een probleem dat opgelost moet worden. Dit heeft een directe impact op het gevoel van veiligheid en acceptatie onder Nederlanders met een migratieachtergrond.

In dit klimaat is het niet verrassend dat veel jongeren van Turkse en Marokkaanse afkomst zich niet meer welkom voelen in Nederland. Ze worden geconfronteerd met discriminatie op de arbeidsmarkt, etnisch profileren door de politie en stigmatisering in de media. Koopmans lijkt blind te zijn voor deze systemische problemen en reduceert integratie tot een kwestie van individuele aanpassing. Dit is niet alleen onrechtvaardig, maar ook contraproductief. Een samenleving kan pas echt integreren wanneer er sprake is van gelijkwaardigheid en wederzijds respect.

Een weg vooruit: wederkerigheid in integratie
Wat Koopmans consistent nalaat, is het voorstellen van een model van wederkerigheid in integratie. In plaats van te pleiten voor assimilatie, zou hij zich moeten richten op manieren waarop zowel migranten als de ontvangende samenleving elkaar kunnen verrijken. Dit betekent dat er ruimte moet zijn voor de culturele en religieuze identiteit van migranten, terwijl er tegelijkertijd een basis wordt gelegd voor gemeenschappelijke waarden en doelen.

Daarnaast moet er meer aandacht komen voor de structurele barrières die integratie bemoeilijken. Discriminatie, ongelijkheid in het onderwijs en op de arbeidsmarkt, en het gebrek aan representatie in politiek en media zijn allemaal factoren die integratie in de weg staan. Het erkennen en aanpakken van deze problemen zou een constructievere bijdrage zijn aan het integratiedebat dan het blijven herhalen van oud zeer.

Conclusie: Koopmans’ eenzijdige narratief
Ruud Koopmans presenteert zichzelf als een expert op het gebied van integratie, maar zijn analyses blijven steken in een paternalistisch en eenzijdig narratief. Hij legt de verantwoordelijkheid voor integratie volledig bij migranten, zonder te erkennen dat de Nederlandse samenleving net zo goed een rol speelt. Zijn pleidooi voor assimilatie is een ontkenning van de realiteit van een multiculturele samenleving en getuigt van een diepgeworteld superioriteitsdenken.

In plaats van migranten steeds opnieuw de schuld te geven van een “mislukte integratie”, is het tijd voor een eerlijk en evenwichtig debat. Een debat waarin wederkerigheid en gelijkwaardigheid centraal staan, en waarin er ruimte is voor de diversiteit die Nederland rijk is. Het is hoog tijd dat we afstappen van het idee dat integratie slechts één richting kent. Alleen dan kunnen we spreken van een samenleving die werkelijk inclusief is.