Rutte IV maakt een verre van flitsende start

Misschien is het niet helemaal fair om al na een week een balans te willen presenteren, maar niemand kan volhouden dat Rutte IV een flitsende start heeft gemaakt. Reden voor bezorgdheid is er in elk geval zeker na een kleine zeven dagen kommer en kwel.

Afgelopen maandag trad het nieuwe kabinet aan. Al vrijwel meteen kreeg het een rapport van het Centraal Planbureau (CPB) voor de kiezen, waarin bestraffend stond dat Rutte IV volgens zijn regeerakkoord met geld gaat smijten. Tientallen miljarden wil het uitgeven voor onder meer klimaat, stikstof, woningbouw en onderwijs. De staatsschuld zal daardoor oplopen van een dikke 50 procent van het bruto binnenlands product nu tot niet minder dan 92 procent in 2060, becijferde het CPB.

Je kunt erop wijzen dat deze berekeningen voor de zeer lange termijn tal van onzekerheden bevatten, en dat het allemaal nog flink mee kan vallen. Je kunt ook onderstrepen dat de staatsschuld in diverse EU-landen op dit moment al een stuk hoger is dan 92 procent, zonder dat de wereld vergaat. Niettemin is de kritiek van het planbureau pijnlijk voor Mark Rutte c.s. In de verkiezingscampagne van 2012 sneerde de VVD-leider nog dat als de ‘socialisten’ het beheer zouden krijgen over de Sahara het zand snel op zou zijn. Hoe zit dat met een door de liberalen geleid kabinet?

Maar het bleef niet bij de CPB-bezwaren. Ook de eigen achterban kwam in opstand. De afgelopen dagen dwarrelde een woedende protestbrief van de ouderenorganisaties van VVD, D66 en CDA op de kabinetsburelen neer. Zij pikken het niet dat het minimumloon en de uitkeringen volgens het regeerakkoord flink zullen stijgen, maar dat de AOW achterblijft. Vrijwel tegelijk liet zowel PvdA als JA21 weten dat zij dat plan zeker niet zullen steunen. Daardoor maakt het in de senaat, waar de regeringspartijen niet de meerderheid hebben, weinig kans.

Ook dat was nog niet het einde van de lijdensweg van het kabinet. Minister Dilan Yesilgöz van Justitie wekte – in een naar ik aanneem onbewaakt ogenblik – de indruk dat ze de handhaving van de coronamaatregelen niet zal afdwingen. ‘Dat is iets voor de mensen zelf,’ liet ze weten. Zelfs in het eigen coalitiekamp werd dit ‘een onverstandig signaal’ genoemd. Yesilgöz zag dat waarschijnlijk zelf ook wel in, want al heel snel beloofde ze dat ze wel degelijk zorg zal dragen voor naleving van de regels.

In hoeverre dat echt zal gebeuren, kun je je inmiddels afvragen. Vrijdag gaven Rutte en de nieuwe minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers hun eerste coronapersconferentie. Opnieuw kreeg je het gevoel dat de premier niet staat te springen om sancties op te leggen aan degenen die de coronavoorschriften aan hun laars lappen. Dat bleek trouwens al meteen de volgende dag, toen in tal van steden de kroegen ondanks een verbod van het kabinet ‘uit protest’ de deuren openden en meteen propvol zaten.

Opnieuw kun je daar je wenkbrauwen over fronsen. Wellicht is het nogal overtrokken dat het kabinet wil doorgaan met de ‘lockdown’ nu de ziekenhuiscijfers maar blijven dalen. Maar wanneer je zegt dat iets niet mag, moet je bereid zijn de politie op de overtreders af te sturen. Anders maak je je ongeloofwaardig.

Ook de ophef over het coronabeleid was voor het kabinet niet de laatste tegenvaller. Gisteravond trokken duizenden Groningers in een fakkeloptocht door hun stad. Zij zijn boos over zo’n beetje alles, maar vooral over de plannen om in de provincie veel meer gas te winnen dan eerder was afgesproken. Bovendien bleek het kabinet aanvankelijk te weinig geld te hebben uitgetrokken voor de gedupeerden van de aardbevingsschade, iets wat vliegensvlug hersteld moest worden.

Ongenoegen volop dus. En dit was pas de eerste week voor Rutte IV.