Rutte had zich een hoop ellende kunnen besparen
Het pijnlijke feit doet zich straks dus voor dat Rutte c.s. waarschijnlijk toch met de ‘linkse wolk’ in zee moet.
299 dagen hebben VVD, D66, CDA en ChristenUnie onderhandeld voor er eindelijk een regeerakkoord lag, maar de meest zichtbare zwakke plek hebben ze al die tijd genegeerd. De coalitie heeft namelijk geen meerderheid. Ja, wel in de Tweede Kamer, waar ze op 77 van de 150 zetels mag bogen (ook niet heel royaal dus). Maar niet in de Eerste. In de senaat komen de vier regeringspartijen 6 zetels te kort, zodat ze eigenlijk niet in staat zijn om hun wetsvoorstellen in het Staatsblad te krijgen.
Bij ‘gewone’ wetsontwerpen maakt dat misschien niet altijd heel veel uit, maar nu is de situatie vrij penibel. Achtervolgd door tegenvallers (onder meer veroorzaakt door de Oekraïne-oorlog) moet het kabinet heel fors bezuinigen. Voor meer dan 10 miljard euro moet het ‘ombuigen’. Hoe kan dat zonder meerderheid?
Er zit niks anders op dan met de hoed in de hand langs de oppositiepartijen te sjokken, in de hoop op een welwillend oor. Gisteren begonnen premier Rutte en minister van Financiën Kaag daarmee, morgen gaan ze verder. Officieel proberen die twee een zo breed mogelijk draagvlak te krijgen voor hun besluitvorming. Past mooi in de belofte dat het kabinet de dialoog zal zoeken met de Kamer. In het kader van de open bestuurscultuur zogezegd. Maar zoals Rutte inmiddels al heeft toegegeven: Kaag en hij hebben vooral de achterkamertjes verlaten omdat ze in de Eerste Kamer over te weinig zetels beschikken. Ze moeten wel.
Met het oog op de poppenkast luisterden ze gisteren naar de wensen van Sylvana Simons van Bij1 en Wybren van Haga van BVNL. Maar van te voren stond al vast dat de (volstrekt tegengestelde) wensen van dit tweetal geen gehoor zullen krijgen. Het kabinet is niet bereid de verhoging van het defensiebudget achterwege te laten, zoals Simons eist. Evenmin wil het de gaswinning in Groningen weer hervatten, of het stikstofprobleem voor niet bestaand verklaren, de voorwaarden van Van Haga. Rutte en Kaag hebben hun ‘constructieve’ gesprekken met beide fractievoorzitters alleen pro forma gevoerd. Die twee hebben trouwens niet eens zetels in de senaat.
De belangrijkste besprekingen voeren de twee kabinetsbazen na vandaag. Ze praten nog met Joost Eerdmans van JA21 en met Attje Kuiken en Jesse Klaver van PvdA en GroenLinks. Dat zijn de enige partijleiders die voor voldoende steun in de Eerste Kamer kunnen zorgen. JA21 heeft daar 7 zetels, PvdA/GroenLinks (die gezamenlijk optrekken) 14.
De kans op een deal met Eerdmans is heel klein, onder meer omdat die niet wil dat het stikstoffonds van 25 miljard euro er komt. Voor Rutte, en zeker voor Kaag, onbespreekbaar. Dan blijft alleen nog de combinatie PvdA/GroenLinks over. Die heeft ook nogal wat noten op haar zang (zo wil ze onder meer rijke Nederlanders zwaarder belasten en het minimumloon verhogen), maar meer smaken zijn er niet.
Het pijnlijke feit doet zich straks dus voor dat Rutte c.s. waarschijnlijk toch met de ‘linkse wolk’ in zee moet om de financiën van het kabinet op orde te krijgen. Tijdens de formatie wilden VVD en CDA dit per se niet, maar nu kan het niet anders. Of het een prettig gesprek wordt met PvdA en GroenLinks valt nog te bezien. Beide partijen waren tijdens de ellenlange formatie niet welkom. Ze zullen dan ook wel niet overlopen van enthousiasme en zich niet snel gewonnen geven.
Rutte en CDA-leider Wopke Hoekstra hadden zich het leven heel wat makkelijker kunnen maken als ze de linkse wolk meteen bij het kabinet hadden betrokken. De ChristenUnie hadden ze dan niet eens nodig gehad, niet in de Tweede en ook niet in de Eerste Kamer. Misschien zou de formatie dan nog ietsje langer geduurd hebben, maar de ellende van dit moment zou vermeden zijn.