Rutte en de mensenrechten: geld naar een dictator om migranten te weren

Daar staan ze dan te glimlachen, Rutte, voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen en de neofascistische Italiaanse premier Meloni, met de handen op elkaar gedrukt en in het midden de grimmige Kais Saied, president en dictator van Tunesië.

Het was het tweede bezoek in een maand. In juni, amper twee tellen nadat de Europese ministers van Asiel en Migratie in Brussel een akkoord hadden bereikt over migratie naar de EU, doken de drie Europese leiders op in Tunesië. Het doel? De autocratische president van het land afkopen.

De Italiaanse en Nederlandse regeringen hadden zich voorafgaand aan het Brusselse akkoord binnen de EU sterk gemaakt voor het kunnen uitwijzen van migranten naar de landen in Noord-Afrika waar velen de oversprong naar Europa wagen. Er restte echter nog een kleinigheid: die landen zelf moeten ook akkoord gaan.

Maak kennis met Kais Saied, president van Tunesië, het land met de enige democratie die de Arabische Lente voort wist te brengen. Tenminste, tot juli 2021, toen Saied het parlement ontbond en aan zijn gestage ontmanteling van deze jonge democratie begon. Sindsdien heeft hij er een nieuwe zelfgeschreven grondwet doorgedrukt, rechters opgedragen welke vonnissen uit te delen, alle gemeenteraden ontbonden en de meeste oppositieleiders opgesloten. Om maar een paar voorbeelden te geven.

De EU heeft al die tijd zo hard mogelijk gedaan alsof er niets aan de hand is. Zo karakteriseerde Europees Commissaris en Orbán-adept Oliver Várhelyi het vorig jaar nog als een "nieuw hoofdstuk" voor de Tunesische democratie en zijn collega Commissaris Helena Dalli noemde het in februari dit jaar een "delicate transitieperiode". Het stilzwijgen loonde echter. Rutte en de twee andere Europese leiders hadden een luisterend oor in Saied. Wat zij te zeggen hadden, daar hoeft weinig twijfel over te bestaan: wij bieden jou een financiële levenslijn zolang Tunesië maar migranten voor ons opneemt en ze niet té openlijk mishandelt.

En de mensenrechten in Tunesië? Daar hebben de Europese ministers van Asiel en Migratie, waaronder VVD staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Eric van der Burg, al rekening mee gehouden. Die hebben in juni namelijk voorgesteld Europese regels zo aan te passen dat de EU mensen mag uitzetten naar landen die, bijvoorbeeld, hun eigen burgers martelen of vervolgen voor onder andere hun politieke mening. Alle mooie praat over wat de EU wel allemaal niet wil doen voor Saied, onder voorwaarden, om de economie weer op touw te krijgen, hoeft dus niet op de dankbaarheid van Tunesiërs te rekenen. Die zien het afgesproken "pakket" voor wat het is: een vuige steekpenning die hen niet ten goede gaat komen.

Zo is de EU bezig een migratiebeleid te bouwen dat steunt op een ring van autocraten aan de Middellandse Zee. Een intentie die Rutte bevestigde bij zijn terugkeer in Nederland. Eerst met de Turkijedeal en nu in Tunesië. Het is een recept voor stelselmatige afpersing en een historische fout waarin Rutte een gretige hoofdrol in heeft genomen. Dictaturen blijken echter zelden betrouwbare partners. Saied, koppig en zeer open over zijn haat voor zwarte Afrikanen, zal geen uitzondering blijken.

Nu dat deze deal werkelijkheid wordt, helpen wij Saied zijn autoritaire regime te consolideren en zal het einde van de Tunesische democratie een feit zijn. De EU zal zich permanent afhankelijk maken van de grillige wil van Saied. Van het morele kapitaal dat het zegt te hebben blijft weinig over. Dat alles voor een zogenaamde oplossing van het migratievraagstuk die niet zal werken.

Het is een te hoge prijs. Een die wij niet hoeven te betalen. De Tunesische democratie valt nog te redden, maar enkel als Europa zich daar nu serieus voor inzet. Het is het uiteindelijk altijd waard om diegenen te steunen die onze democratische waarden delen, zelfs als het op de korte termijn schuurt met onze andere belangen. Op de lange termijn wordt duidelijk: tegen onze waarden in handelen schaadt ons uiteindelijk altijd.

Zal het zich inzetten voor herstel van de democratie in Tunesië een snelle afspraak over migranten uitzetten in de weg staan? Ja. Maar afspraken gemaakt met een democratische regering zullen altijd eerlijker en duurzamer blijken. Een haastige deal nu zal ons enkel doen verstrikken in een web van smeergeld en toezeggingen die uiteindelijk meer in ons nadeel dan ons voordeel uit zullen vallen.

Als de Arabische Lente één les voor ons heeft, dan is het dat de wens voor democratie universeel is. Vroeg of laat zal het doek dan ook opnieuw vallen voor de dictatuur in Tunesië. De vraag is er een van historische verantwoordelijkheid. Welke rol ziet Nederland voor zich in deze geschiedenis? Als verdediger van democratie of als de geldschieter van een dictator?