Russisch vaccin brengt in EU meer verdeeldheid dan immuniteit

Het was wereldwijd het eerste coronavaccin: Spoetnik V, ontwikkeld in Moskou en door Vladimir Poetin onthaald als een van de grootste medische doorbraken aller tijden. Over de effectiviteit van het vaccin bestaan buiten Rusland nog altijd grote vraagtekens – toestemming van het Europees Geneesmiddelenbureau EMA is er voorlopig niet – maar dat weerhoudt Spoetnik er niet van inmiddels voor grote verdeeldheid te zorgen binnen de grenzen van de Europese Unie.

Sinds augustus vorig jaar wordt het Spoetnikvaccin gebruikt door de Russen. Maar terwijl de meeste Europese landen hoopvol de resultaten van bijvoorbeeld Pfizer, Moderna of AstraZeneca afwachtten, kochten Hongarije en Slowakije alvast grote hoeveelheden Spoetnik in. In het geval van Slowakije zo’n twee miljoen doses.

De regering van Slowakije vaart een sterke pro-westerse koers en opereert doorgaans met de rug naar Rusland toe. In de regio waar de herinnering aan het leven achter het IJzeren Gordijn nog springlevend is, worden de bedoelingen van Vladimir Poetin met een flinke dosis wantrouwen bekeken. Zo noemde de Litouwse premier Ingrida Simonyte het Spoetnik vaccin ‘een wapen om te verdelen en heersen’ en kondigde Polen aan het even twijfelachtige Chinese covidvaccin te overwegen, maar onder geen beding met Moskou in zee te gaan.

Maar met Slowakije als een van Europa’s koplopers qua coronabesmettingen, besloot Matoviç de gok te wagen, tot grote onvrede van zijn kabinet dat van niets wist. Het idee om Spoetnik aan te kopen kwam van de rechtsextremistische Hongaarse premier Viktor Orbán, die al eerder Spoetnik aankocht ondanks dat de Hongaarse bevolking geen interesse had in een vaccin van Russische makelij. Hongarije vaccineert inmiddels wel met het vaccin. Orbán bracht Matoviç in contact met Poetin die niet aarzelde een overeenkomst te sluiten met Slowakije.

In maart van dit jaar poseerde de Slowaakse premier Igor Matoviç triomfantelijk met zijn eerste 200.000 doses, ook het moment waarop de coalitiepartijen van de aankoop hoorden. Een maand later trad hij af. Of beter gezegd, hij ruilde van stoel met zijn minister van Financiën. De regering bleef ternauwernood op de been. Minister van Buitenlandse Zaken Klus, die pas kort voor de eerste levering van de deal hoorde, was furieus. Volgens hem was het misschien niet direct Poetins bedoeling de Slowaakse regering omver te werpen, maar als onderdeel van diens pogingen de Europese eenheid te breken zou het hem niet slecht uitkomen.

Inmiddels is de relatie tussen Slowakije en Rusland gespannen. Vorige maand beschuldigde de Slowaakse regering Moskou ervan een eerdere, inferieure versie van het vaccin te hebben geleverd. In februari schreef wetenschappelijk tijdschrift The Lancet nog dat Spoetnik V waarschijnlijk een hoge effectiviteit heeft. Die geteste versie is echter niet wat de Slowaken kregen, aldus de regering die daarmee de toorn van Moskou wekte waar Slowakije beschuldigd wordt van opzettelijke sabotage.

De 200.000 doses waar Matoviç zich mee liet fotograferen, staan nog altijd ongebruikt in een opslag in het oosten van het land. Volgens Matoviç heeft hij zijn geld, zo’n 2 miljoen euro, wel terug gehad van Rusland. Het echte gevaar van Spoetnik is volgens experts niet of het wel of niet effectief is – de meesten gaan er inmiddels vanuit van wel – maar dat Rusland zich niet houdt aan internationale afspraken rond productie, testprocessen en levering. En dat het vrijelijk geheime akkoorden sluit om via achterdeuren verhoudingen die in tijden van een pandemie bijzonder broos blijken, verder op scherp te zetten. De echte vraag lijkt dan ook vooral te zijn: moeten landen wel overgaan tot vaccineren met dit in ieder geval politiek omstreden middel?

Hoe vaak spreek je iemand met een andere kijk op de wereld? Joop.nl, EW en Arminius willen je uitnodigen voor een wandeling of een videogesprek met iemand die over sommige zaken een andere mening heeft. Doe je mee? Beantwoord de eerste stelling hieronder. Meer lezen over De Wandeling? Klik hier. Zie je hieronder geen stelling? Pas je cookie-instellingen aan of klik hier.

window.addEventListener('message', function (evt){ var embed = document.getElementById('mycountrytalks-embed'); var currentScrollTop = 0, newScrollTop = 0; var additionalSafeSpace = 50; if (evt.origin === 'https://app.mycountrytalks.org') { if ("wasResized" in embed.dataset) { currentScrollTop = document.documentElement.scrollTop || document.body.scrollTop; newScrollTop = currentScrollTop + embed.getBoundingClientRect().top - additionalSafeSpace; window.scrollTo(0, newScrollTop); } embed.style.height = evt.data + 'px'; embed.setAttribute('data-was-resized', 'true'); } }, false);