Rijk knoeit met corona-uitgaven, De Jonge raakt vijf miljard euro 'kwijt'

Vijf miljard euro aan corona-uitgaven door demissionair minister Hugo de Jonge zijn niet of niet goed te verantwoorden, bijvoorbeeld omdat bonnetjes ontbreken. Dat is het spijkerharde oordeel van de Algemene Rekenkamer over het financiële beleid van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). De Rekenkamer heeft formeel bezwaar gemaakt bij het ministerie, een zeer uitzonderlijke stap. Dat meldt de Volkskrant.

De derde woensdag in mei is jaarlijks Verantwoordingsdag: de dag waarop het kabinet het Financieel Jaarverslag van het Rijk presenteert. De uitgaven waren in 2020 uitzonderlijk hoog, wat niet verwonderlijk is gezien de vele extra uitgaven om de coronapandemie het hoofd te bieden. Ook dat daarbij niet altijd door alle departementen even zorgvuldig is omgesprongen met de documentatie is voor de Rekenkamer niet per se een doorn in het oog, hoewel wordt opgemerkt dat over de hele linie sprake is van ‘ernstige tekortkomingen’. CDA-kroonprins Wopke Hoekstra, minister van Financiën, greep niet in.

De grote uitschieter is het ministerie waar Hugo de Jonge de scepter zwaait, VWS. Daar spreekt de Rekenkamer van ‘structurele zwakheden in de bedrijfsvoering’. De afgelopen dagen is breed uitgemeten hoe het ministerie ruim 100 miljoen euro betaalde aan gelegenheidsondernemer Sywert van Lienden voor een partij ondeugdelijke mondkapjes. Maar Van Lienden is bij lange na niet de enige ontvanger van forse, ondoordachte uitgaven van het ministerie. VWS spendeerde miljarden aan beschermende kledij, testmateriaal en beademingsapparatuur, zonder hier een gedegen administratie over bij te houden. Zo zijn er in veel gevallen geen ontvangstbewijzen voor wel of niet geleverde goederen en is niet te traceren of het aantal coronatesten waarvoor betaald is, wel is afgenomen. De Rekenkamer heeft kortom geen enkele manier om te controleren of De Jonge heeft gekregen waarvoor hij betaald heeft.

Al in september 2020 constateerde de Rekenkamer dat De Jonge een financieel wanbeleid voerde op VWS waarbij ‘forse fouten en onzekerheden optraden over de rechtmatige besteding van gelden en de betrouwbaarheid van de uitgaven’. Ondanks de directe belofte van een ‘verbeterplan’, werd er tot begin 2021 geen actie ondernomen om grip te krijgen op het uitgavenpatroon.

Binnen de hele rijksoverheid was in 2020 sprake van een overschrijding van de norm. Die stelt dat maximaal 1 procent van de uitgaven van publiek geld als onrechtmatig mag worden aangemerkt. Dat was vorig jaar 2,5 procent, een uitschieter die sinds de kredietcrisis niet meer is voorgekomen. Daarbovenop komt nog eens 1,5 procent van de uitgaven waarvan de rechtmatigheid ‘twijfelachtig’ is. De Volkskrant rekent uit: ‘Dat betekent dat het kabinet vorig jaar mogelijk 13,4 miljard euro belastinggeld over de balk heeft gegooid.’

Niet alleen de ministeries krijgen er van de Rekenkamer van langs. Behalve De Jonge opereerden ook de ministers van Economische Zaken (Eric Wiebes) en Landbouw (Carola Schouten) op eigen houtje bij het toekennen van omvangrijke steun aan bedrijven. De Rekenkamer rekent het de beide Kamers aan hier onvoldoende controle op te hebben uitgeoefend en achteraf genoegen te hebben genomen met een voldongen feit. De Volkskrant schrijft ook:

In NRC rekent Arno Visser, president van de Algemene Rekenkamer, af met het beeld dat Nederland zo’n goed georganiseerde en efficiënte overheid zou hebben. Niets meer van waar, concludeert Visser: ‘We zijn niet zo goed als we denken dat we zijn.’ Hij spreekt niet alleen van een organisatorisch probleem binnen de Rijksoverheid, maar constateert namens de Rekenkamer ook een democratisch probleem. Namelijk dat het kabinet-Rutte verzuimde de Kamer tijdig te informeren over ingrijpende maatregelen en forse uitgaven. Geen kleine kwestie, want het tast het ‘budgetrecht’ van de Kamer aan, een van de pijlers onder het staatsbestel.

Dat het ministerie van VWS zo’n uitschieter bleek, is volgens Visser niet verrassend. Dat departement wordt al twintig jaar lang gewaarschuwd voor financieel wanbeleid. Al die tijd balanceerde het ministerie op het randje, maar door de coronacrisis barstte de portefeuille. Visser zegt daarover:

Dat de minister van Financiën – Wopke Hoekstra dus – op zijn vingers wordt getikt, is nu voor het tweede opeenvolgende jaar. Een jaar eerder was het vanwege de, naar later bleek ondeugdelijke – aankoop van aandelen Air France-KLM. De laatste keer dat een minister van Financiën twee jaar achter elkaar werd berispt, is zeker dertig jaar geleden. Saillant detail hierbij is dat het dezelfde Wopke Hoekstra is die zich in de zomer van 2020 onsterfelijk impopulair maakte bij zijn vooral Zuid-Europese collega’s door hen gebrekkige financiële buffers te verwijten, nadat de EU jarenlang een snoeihard bezuinigingsbeleid in deze zelfde landen had geëist. Hoekstra wierp zich op als voornaamste dwarsligger van het toekennen van EU-fondsen voor coronasteun aan deze landen omdat hij eiste dat de boekhouding eerst op orde werd gebracht.

Hoe vaak spreek je iemand met een andere kijk op de wereld? Joop.nl, EW en Arminius willen je uitnodigen voor een wandeling of een videogesprek met iemand die over sommige zaken een andere mening heeft. Doe je mee? Beantwoord de eerste stelling hieronder. Meer lezen over De Wandeling? Klik hier. Zie je hieronder geen stelling? Pas je cookie-instellingen aan of klik hier.

window.addEventListener('message', function (evt){ var embed = document.getElementById('mycountrytalks-embed'); var currentScrollTop = 0, newScrollTop = 0; var additionalSafeSpace = 50; if (evt.origin === 'https://app.mycountrytalks.org') { if ("wasResized" in embed.dataset) { currentScrollTop = document.documentElement.scrollTop || document.body.scrollTop; newScrollTop = currentScrollTop + embed.getBoundingClientRect().top - additionalSafeSpace; window.scrollTo(0, newScrollTop); } embed.style.height = evt.data + 'px'; embed.setAttribute('data-was-resized', 'true'); } }, false);