Remkes brengt keiharde boodschap

Eigenlijk is hij net wijlen premier Thatcher met haar afkorting TINA, There Is No Alternative. Niks “Wat wel kan”

De listige Johan Remkes heeft een keihard advies uitgebracht. Voor de vijf- tot zeshonderd grootste stikstofzondaars in de landbouw is het binnen een jaar einde oefening. Zij moeten – desnoods gedwongen – meteen sluiten. De deadline van 2030 blijft gewoon staan. Wel komen er in 2025 en 2028 ijkmomenten om te bezien of er aan die einddatum wel moet worden vastgehouden. Uit het rapport valt af te leiden dat de provincies dat mogen uitmaken. Criterium, zo lezen wij in paragraaf 4.2: hoe meer succes, hoe minder reden er is om aan een strikte einddatum vast te houden. Niet omgekeerd. Nog een treffend advies: hoe langer boeren aarzelen, des te minder geld zij krijgen in het kader van de uitkoopregelingen.

Remkes heeft dit allemaal omgeven met vegen uit de pan jegens de bêtes noires van de boze boeren: de staat, de bouwwereld, het vervoer, meer in het algemeen de andere maatschappelijke sectoren die mede verantwoordelijk zijn voor een te grote stikstofuitstoot. Ook deze sectoren moeten worden aangepakt, aldus Remkes, maar hij zegt er niet bij hoe. De woorden “luchtvaart” en “vliegtuig” worden door de grote adviseur niet gebezigd.

Alles bij elkaar heeft Remkes de bestaande kabinetsplannen op handiger wijze opnieuw geformuleerd. Hij voegt daar een heleboel maatschappijkritiek aan toe, zoals je die hoort aan stamtafels en binnen twitterbubbels. Hij roept op tot samenwerking en polderen tot de boeren een ons wegen.

Eén ding komt nauwelijks aan de orde: de boerenstand zit diep in de schuld. Het door de overheid tot zeker 2015 opgelegde beleid van schaalvergroting en het verkleinen van het aantal zelfstandige boeren, heeft de overblijvers gedwongen tot grote investeringen. Ze zijn gedwongen bij de banken langs te gaan die aan hun kredieten maar al te vaak de voorwaarde verbonden dat het aantal dieren werd uitgebreid.

Deze grootschalige veeteelt is onmogelijk zonder de aankoop van grote hoeveelheden dierenvoer. Een belangrijke component daarin is soja, die uit de tropen, in het bijzonder uit Brazilië, moet worden ingevoerd. Boerenbedrijven zijn vaak ook nog eens met gouden ketenen verbonden aan grote toeleveringsbedrijven. Drie daarvan hebben het grootste deel van de Nederlandse markt in handen (75%): Agrifirm, For Farmers en De Heus veevoeders, om welk laatste bedrijf je als pluimveeboer eigenlijk niet heen kunt. Geen wonder dat juist deze bedrijven – inmiddels multinationals – het boerenprotest van de afgelopen maanden royaal steunden. Ze hebben er geen belang bij als de huidige verdienmodellen worden vervangen door milieu- en klimaattechnisch verantwoord boeren. Dat kost teveel klandizie. Een andere belangrijke sponsor was Trioliet, leverancier van geavanceerde apparatuur voor in de megastal.

Een radicale hervorming van de landbouw is alleen maar mogelijk als de boerenstand van haar horigheid aan de banken, met name de RABO, en de grote toeleveringsbedrijven wordt bevrijd. Liefst niet door de megarijke eigenaren, zoals de familie De Heus, miljarden schadevergoeding te geven omdat ze hun bakens niet tijdig hebben verzet maar hardnekkig vast bleven houden aan landbouwkundige modellen die maatschappelijk niet langer worden geaccepteerd.

Anders blijft het bij pappen en nathouden. Dan moeten de huidige boeren vrezen dat zij of anders hun kinderen in de bestaansstrijd hun boerderij verliezen aan nog grotere spelers.

En dan is er ook nog de energiecrisis die nu al tuinbouwbedrijven dwingt de productie stil te leggen. Wat zal dit betekenen voor grootschalige veeteelt? Overal in Europa zien agrariërs hun verdienmodellen onderuit gaan. De eerste berichten uit België zijn zeer alarmerend. In ons land zal het niet veel anders zijn. Zelfs als de stikstofplannen van tafel zouden gaan, blijft de situatie voor de hele boerenstand precair.

Download het advies van Joan Remkes onderaan dit bericht uit Nieuwe Oogst.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis.