VVD-fabel ontkracht: reddingsacties bootvluchtelingen hebben helemaal geen aanzuigende werking

Het is een favoriete opvatting aan de borreltafels: het redden van de levens van migranten op zee heeft een "aanzuigende werking". De VVD stelde in 2019 op basis van dat idee voor het redden van mensen tot een misdrijf te maken, een paln dat later werd ingetrokken. Ook Rutte verkondigt de stelling graag. In maart van dit jaar, net voordat hij zijn extreemrechtse collega Meloni in Italië bezocht om plannen tegen vluchtelingen te smeden, beweerde hij dat reddingsorganisaties onderdeel zijn van "een heel cynisch businessmodel van mensensmokkelaars". Zijn woordvoerder zwakte dat af, na protesten van vluchtelingenorganisaties over zijn onverantwoorde bewering.

In het gezaghebbende wetenschappelijk tijdschrift Nature wordt de stelling met feiten onderuit gehaald. Wetenschappers hebben de gegevens van 2011 tot 2020 van vluchtelingen en andere migranten die de oversteek wagen onderzocht. Ze maakten daarmee een model waarmee nagegaan kan worden welke factoren effect hebben op de hoeveelheid oversteekpogingen. Daartoe werd een hele reeks mogelijke drijfveren onder de loep genomen, van gewelddadige conflicten, de weersomstandigheden, de internationale grondstofprijzen, de werkloosheidscijfers, wisselkoersen tot en met de reddingsoperaties.

Alejandra Rodríguez Sánchez (universiteit van Potsdam in Duitsland), een van de onderzoekers, zegt in De Standaard: 

‘Dat model maakte een simulatie van wat er zou gebeuren als één element wordt weggehaald, zoals de reddingsacties’, zegt Sanchez. ‘We zagen dat het aantal migranten in dat geval onveranderd bleef.’ (…) Voor Sánchez toont haar onderzoek vooral ‘hoe simplistisch de claim van een “pullfactor” is’. ‘Het is onverantwoord om reddingswerkers te criminaliseren of te belemmeren op basis van een ongegronde bewering’, zegt ze.

NRC schrijft dat het onderzoek ook andere ongefundeerde beweringen onderuit haalt, zoals dat door de reddingsacties juist meer migranten verdrinken :

Periodes met veel reddingsacties vallen veelal samen met hoge aantallen migranten. Het lijkt voor sommigen daarom „in eerste instantie contra-intuïtief”, schrijven de onderzoekers, maar uit de statistische analyses blijkt dat zoek- en reddingsoperaties geen invloed hebben op de bereidheid om de oversteek in deze vorm te maken. Noch hebben ze een vermeerderend effect op het aantal potentiële of toekomstige migranten. Ook vallen periodes met veel reddingsacties samen met een relatief laag sterftecijfer. De conclusie lijkt gerechtvaardigd dat het reddingswerk de oversteek in elk geval niet gevaarlijker maakt.

Wat wel direct effect heeft op het aantal oversteken, zijn de beruchte acties van de Libische kustwacht, die daartoe wordt geholpen door de Europese Unie. De kustwacht onderschept boten, vernietigt ze en brengt opvarenden over naar kampen waar de omstandigheden erbarmelijk zijn. 

Dat er meer migranten naar Europa komen, komt dus niet door de reddingsacties van ngo’s. Eerdere onderzoeken kwamen ook al tot die conclusie, zoals een van het European University Institute in 2019 of een van de Londen University in 2017, schrijft De Standaard. 

Volgens officiële cijfers kwamen er dit jaar 1.987 mensen om het leven als gevolg van de barrières die de Europese Unie opwerpt tegen de oversteek naar Europa. In werkelijkheid zijn dat er veel meer. 

In een praatprogramma van de Zuid-Afrikaanse televisie doet een kapster uit Nigeria verslag van haar overtocht naar Europa in de onderstaande video. Ze zag voor zichzelf geen mogelijkheden meer en dacht dat migreren naar Europa de enige manier was om een betere toekomst op te bouwen. In 2008 had ze al eens een poging gewaagd maar was toen in Italië opgepakt en naar Nigeria gedeporteerd. Vrienden bleven druk uitoefenen en in 2016 probeerde ze het opnieuw. Het werd een afschuwelijke reis. De boot kapseisde en de helft van haar medepassagiers verdronk.