'Red de democratie, verbied de camera's'

Het is geen uitspraak van een oude aan vroeger verslaafde columnist maar van een jong en fris Kamerlid. De 32-jarige Derk Boswijk (CDA) deed de suggestie om camera’s in de Tweede Kamer te verbieden in een Twitter-discussie over het functioneren van de democratie. Of liever gezegd, het volgens hem niet-functioneren daarvan.

Zoals wel vaker op Twitter was de directe aanleiding een volstrekt mallotig bericht van een schuimbekkend type. Weldenkende mensen, of zij die dat willen zijn, vinden niets fijner dan daarop te reageren. Als buren die uit het raam hangen. Kijk nou toch. Zie je dat? ‘T is toch wat. Guttegut. Het most niet magge.

Haal de camera’s uit de Tweede Kamer, dan komt de politiek vanzelf tot bedaren. De gedachte klinkt logisch en aantrekkelijk. Een nieuwe bestuurscultuur maar dan anders.

De eerste keer dat een Kamerdebat live door camera’s werd getoond was in 1955. Tv gaat altijd over tv en dat was ook toen al het geval. Het debat betrof uitbreiding van de tv-zendtijd. Er waren nog maar iets van 25.000 huishoudens met een tv-toestel in heel het land, bij elkaar goed voor hooguit 1 Kamerzetel, maar het effect van de aanwezigheid van camera’s op de politici was niettemin direct merkbaar. Media-minister Cals (KVP) bekende live in het debat dat hij zijn moeder een televisie cadeau had gedaan. “Ik hoop, dat ze nu zit te kijken. Ik denk het wel, maar misschien ook niet. In elk geval zat ik mijn das recht te trekken.” En meteen begon hij “onder hilariteit van de afgevaardigden aan zijn das te plukken”, noteerde de Leeuwarder Courant. Televisie reduceert alles tot amusement.

Iedereen weet dat het sinds die eerste tv-uitzending bergafwaarts is gegaan met de democratie. De opkomst bij de verkiezingen daalde van 95 procent toen naar nog geen 79 nu. Er zaten in 1956 acht partijen in de Kamer. De twee grootste, PvdA en KVP (nu CDA), hadden samen 60 procent van de zetels. De voor die tijd “zeer moeizame” kabinetsformatie duurde vier maanden. Wat een parlementair paradijs. Nu zijn er 19 fracties in de Kamer en bezetten de twee grootste partijen VVD en D66 amper een derde van de zetels. De formatie duurde bijna een jaar. Het werd een soap genoemd. En dat is niet toevallig een tv-format.

De rol van camera’s blijft almaar groeien. De Tweede Kamer is ‘een soort studio Aalsmeer’ geworden, verzuchtte toenmalig Kamervoorzitter Arib in 2019. Er worden voortdurend filmpjes gemaakt voor sociale media en die geven steeds minder de werkelijkheid weer, ze polariseren. ‘Ik kan het niet verbieden, en dat wil ik ook niet’, zei Arib tegen BNR. ‘Maar ik doe wel beroep op al die Kamerleden om zich volwassen maar ook verantwoordelijk te gedragen. Want dit vind ik gewoon heel schadelijk.’ Het is alsof je politici op het hart drukt voortaan eerlijk te zijn. Doet het altijd goed maar heeft nooit enig effect. Dus ligt het voor de hand om naar zwaardere middelen te grijpen. Hard aanpakken die foute cultuur.

Om de democratie te redden, moet je haar verbergen want alleen camera’s verbieden is niet voldoende om de parlementaire democratie optimaal te beschermen, weet oud-militair Boswijk. Je moet eigenlijk ook het publiek en de pers weren. Dat klinkt een beetje dictatoriaal maar tot 1980 waren commissievergaderingen in principe altijd besloten. Zonder pottenkijkers. Boswijk verwijst instemmend naar uitspraken van KVP’er Van Rijckevorsel die tegen openstelling van de vergaderingen was omdat beslotenheid de mogelijkheid biedt elkaar te overtuigen dan wel te beïnvloeden. Toelaten van de media maakt dat kapot. Dan gaan juist de hakken in het zand, uit angst voor gezichtsverlies en de gunst van de kiezer. Politiek wordt zo theater. Deuren sluiten is daarom juist goed voor de democratie. In achterkamertjes functioneren politici nu eenmaal beter. Vandaar dat ze er voortdurend zitten.

Maar waarom niet een stap verder gaan? Waarom zou je burgers de notulen laten lezen, zoals Boswijk voorstelt. Voor je het weet proppen opportunistische politici er toch van die verdomde oneliners in die dan weer via sociale media hun weg naar het publiek vinden, ontdaan van iedere context. Daar gaat je democratisch ideaal.

Nee, dan is het effectiever om helemaal geen verslagen van vergaderingen te publiceren en gewoon geheim te houden wie wat gezegd heeft. Dat zal die dekselse soundbiters leren. Niemand in de Kamer zal dan nog louter voor de bühne spreken want alleen de resultaten tellen.

Dat maakt het voor de kiezer ook makkelijker. Je hoeft niks meer te volgen, alleen maar eens in de vier jaar voordat je naar de stembus gaat een soort Kieswijzer raadplegen die je vertelt wie jou het beste heeft vertegenwoordigd. De rest wordt een kwestie van vertrouwen in de politici, precies datgene waar het nu aan ontbreekt. Zo kan het Binnenhof weer gaan floreren.

Hoe minder je weet, hoe makkelijker democratie is. Kijk maar op Twitter.