Red Bull is stilletjes studieplekken aan het vermarkten

Vanwege het nijpende tekort aan studieplekken zorgt frisdrankproducent Red Bull van 24 tot 27 juni voor 800 plekken waar studenten gratis kunnen leren. Het plan klinkt als een zegen voor studenten die geen plekje kunnen vinden, maar laten we dit initiatief niet te vroeg toejuichen. Deze oplossing klinkt op korte termijn heel sympathiek, maar Red Bull is stilletjes bezig om studieplekken te vermarkten. Wanneer we dit niet in de kiem smoren zal de onderwijstoegankelijkheid overgelaten worden aan de marktmentaliteit van de private sector.

Vermarkten van studieplekken Wie denkt dat Red Bull studieplekken aanbiedt vanuit hun liefdadigheidsgevoel heeft het mis: ze zien hier brood in. Dat is niet zo gek omdat door afbraakbeleid universiteiten het steeds moeilijker krijgen om hun studenten van genoeg studieplekken te voorzien. Tijdens tentamenweek verzamelen hordes studenten zich in de vroege ochtend voor de bibliotheek om elkaar te bevechten voor een studieplekje.

Bedrijven zijn al begonnen van dit tekort gebruik te maken. Alhoewel Red Bull het eerste grote bedrijf is dat deze ‘markt’ naar zich toe probeert te trekken, zijn er al veel meer kleinere particuliere intitatieven aan de gang. Zo biedt het Volkshotel studiecabines aan voor 35 euro per uur en stelt het Studenthotel ruimtes ter beschikking vanaf 200 euro.

Wie de actie van Red Bull als onschuldig wegwuift, de studieplekken zijn immers gratis, is ongelooflijk naïef. Een einde van het afbraakbeleid in het onderwijs is namelijk nog lang niet in zicht, wat betekent dat het tekort aan openbare studieplekken alleen maar toe zal nemen. Recentelijk kondigde de minister aan de adviezen van de Commissie Van Rijn op te volgen, wat betekent dat er vanaf 2023 weer miljoenen bezuinigd moeten worden. Omdat studieplekken duur zijn, denk aan schoonmaak en personeelskosten, zullen zij ongetwijfeld verder worden gereduceerd.

Het is geen geheim dat bedrijven zoals Red Bull een sterke vraag en aanbod-mentaliteit hebben. Wanneer de vraag naar studieplekken zal toenemen, zullen er prijskaartjes gaan hangen aan hun ‘weldoenerij’. Red Bull heeft met dit initiatief dan ook een voorzetje gegeven om van studieplekken een lucratieve business te maken.

Onderwijstoegankelijkheid Het vermarkten van studieplekken gaat niet zonder consequenties. Private instellingen zijn namelijk niet onderhevig aan het debat waar we onze publieke instellingen wel aan blootstellen. Er is jaren gedebatteerd om het Nederlandse onderwijs toegankelijk te maken, hierdoor is het een manier geworden om de lagere klasse met de hogere klasse te verbinden: een emancipatiemiddel. Studieplekken afhankelijk maken van private ‘weldoeners’ zet dit enorm onder druk.

Publiekelijk controle uitoefenen op wat de private sector doet is ongelooflijk lastig. Wanneer iemand zelf een zaal afhuurt dan mag hij daar een prijskaartje aan hangen, er is geen manier om te verzekeren dat de studieplekken gratis blijven. Studenten van bijstandsouders kunnen dit geld simpelweg niet missen, terwijl een rustige studieplek juist heel belangrijk is voor iemands studieresultaten en dus iemands sociaaleconomische positie.

Armere studenten worden gedwongen om in de vroege ochtend zich aan te sluiten in de lange rij voor de bibliotheek om te vechten voor die steeds schaarsere openbare studieplekken. Terwijl mensen met rijke ouders gewoon ergens een kamertje kunnen boeken. Dit is niet anders te noemen dan ongelijkheid. Ook loopt de private sector vaak achter wanneer het gaat over discriminatie. Denk aan de private huurmarkt of stages bij bedrijven waar mensen van kleur of met andere religieuze opvattingen systematisch uitgesloten worden. Wanneer een bedrijf studieplekken gaat aanbieden mag hij zelf ook beslissen aan wie.

Nu snap ik ook wel dat dit suggestief is. Mijn punt is echter dat er amper controle is op de private sector. Het is ongelooflijk belangrijk dat onderwijs toegankelijk is voor iedereen, anders kan het niet meer dienen als emancipatiemiddel. Omdat dit niet afgedwongen kan worden wanneer het om particuliere initiatieven gaat zouden we dit niet moeten willen. Ongelijkheid en uitsluiting zijn namelijk risico’s die we ons in het onderwijs niet kunnen veroorloven.

Kortom, het schijnbaar onschuldige initiatief van Red Bull om studieplekken aan te bieden staat voor een veel grotere trend: het vermarkten van studieplekken. Het is onnozel om te denken dat onze laisser faire overheid hier ook maar iets tegen gaat doen, ze zullen dit privatiseringsvirus waarschijnlijk zelfs toejuichen.

De oplossing voor het toenemende tekort ligt dan ook niet bij de private sector of de overheid maar bij de onderwijsinstellingen zelf. Universiteiten, hogescholen en MBO-colleges moeten de handen ineenslaan om samen collectieve studiezalen te realiseren. Door op grote schaal studieplekken op te zetten drukken ze de kosten. Daarnaast zou het ook heel goed zijn als studenten vanuit allerlei opleidingsniveaus elkaar vaker tegen zouden komen.